.png)
مقدمه
از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۳۵۷، کارکنان دولت به‌ویژه در بخش‌های مختلف آموزشی، درمانی، و خدمات عمومی با محدودیت‌های جدی در زمینه آزادی‌های اساسی مانند آزادی بیان، تجمعات، و فعالیت‌های صنفی مواجه شده‌اند. این محدودیت‌ها از یک سو به دلیل سیاست‌های امنیتی و از سوی دیگر به دلیل جو سیاسی حاکم بر کشور، همواره بر آزادی‌های کارکنان دولت تأثیرگذار بوده است. در این مقاله به بررسی وضعیت آزادی کارکنان دولت از ابتدای انقلاب تا به امروز، تأثیرات این محدودیت‌ها بر حقوق و زندگی شغلی آنان، و واکنش‌های داخلی و بین‌المللی نسبت به این نقض‌ها خواهیم پرداخت.
۱. چهارچوب قانونی و محدودیت‌های عملی در ایران
۱.۱. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول ۲۶ و ۲۷ خود به‌طور صریح حق آزادی‌های مدنی از جمله حق تشکیل انجمن‌ها و حق برگزاری تجمعات مسالمت‌آمیز را به رسمیت شناخته است. اما در عمل، این حقوق اغلب با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی مواجه شده‌اند که از سوی دستگاه‌های امنیتی، نظامی و قضائی اعمال می‌شود.
۱.۲. محدودیت‌های اجرایی
علی‌رغم تأکید بر حقوق اساسی در قانون اساسی، عملاً برای برگزاری تجمعات و اعتراضات صنفی در ایران نیاز به کسب مجوز از دستگاه‌های امنیتی است که این امر غالباً به‌سختی صورت می‌گیرد یا اصولاً اجازه داده نمی‌شود. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر، حتی برای برگزاری تجمعات صنفی کارکنان دولت، از معلمان و پرستاران گرفته تا کارمندان وزارتخانه‌ها، مجوزهای لازم به‌ندرت صادر شده است.
---
۲. سرکوب اعتراضات صنفی کارکنان دولت
۲.۱. اعتراضات معلمان و کارکنان آموزشی
در سال‌های مختلف، معلمان و کارکنان آموزش و پرورش بارها نسبت به حقوق پایین خود و شرایط کاری نامناسب اعتراض کرده‌اند. یکی از بزرگ‌ترین اعتراضات صنفی معلمان در ایران در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ صورت گرفت، زمانی که هزاران معلم در سراسر کشور در اعتراض به وضعیت اقتصادی و عدم پرداخت مطالبات خود به خیابان‌ها آمدند. این تجمعات با سرکوب شدید مواجه شد و بسیاری از معلمان بازداشت و تحت فشارهای قضائی قرار گرفتند.
در اعتراضات دیگر که در اواخر سال ۱۳۹۷ رخ داد، معلمان خواستار پرداخت حقوق معوقه و اجرای طرح‌های بهبود وضعیت معیشتی شدند. تجمعات در تهران و دیگر شهرهای بزرگ با دستگیری تعدادی از معلمان و برخوردهای شدید امنیتی همراه بود.
۲.۲. اعتراضات کارکنان بهداشت و درمان
پرستاران و کارکنان بهداشت و درمان نیز به‌ویژه در سال‌های اخیر، در اعتراض به وضعیت کاری و حقوق پایین خود دست به تجمعات صنفی زده‌اند. این تجمعات به‌ویژه در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ افزایش یافت و در پی آن بازداشت‌های زیادی صورت گرفت. یکی از اعتراضات قابل توجه در دی‌ماه ۱۳۹۸ بود که کارکنان بخش بهداشت و درمان در سراسر کشور در اعتراض به حقوق پایین و شرایط کاری نامساعد در مقابل بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تجمع کردند. در این اعتراضات، نیروهای امنیتی اقدام به پراکنده کردن معترضان با استفاده از گاز اشک‌آور و بازداشت‌های گسترده کردند.
۲.۳. اعتراضات کارکنان شرکتی
کارکنان شرکتی که در برخی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها مشغول به کار هستند، به‌ویژه در وزارت‌خانه‌هایی مانند وزارت نفت و وزارت کشاورزی، اعتراضات گسترده‌ای علیه عدم پرداخت حقوق منظم و نبود بیمه و مزایا برگزار کرده‌اند. این اعتراضات در بسیاری از موارد با دخالت نیروهای امنیتی و قضائی همراه شده و تعداد زیادی از کارکنان در پی آن دستگیر و تحت فشار قرار گرفته‌اند.
---
۳. نقض حقوق بشر و تعهدات بین‌المللی
۳.۱. نقض حقوق کارکنان دولت
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های نقص آزادی کارکنان دولت در ایران، نقض آشکار حقوق بشر است. جمهوری اسلامی ایران به معاهدات بین‌المللی مانند میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی که آزادی‌های اساسی از جمله آزادی بیان و تجمع را تضمین می‌کند، پیوسته است. اما در عمل، برخورد با اعتراضات کارکنان دولت و سرکوب تجمعات، نقض آشکار این تعهدات است.
۳.۲. واکنش‌های بین‌المللی
سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر بارها نسبت به نقض حقوق کارکنان دولت در ایران اعتراض کرده‌اند. در گزارش‌هایی که این سازمان‌ها منتشر کرده‌اند، اشاره شده که مقامات ایرانی باید فوراً به سرکوب اعتراضات پایان دهند و معترضان را بدون هیچ‌گونه شرط و شروطی آزاد کنند. همچنین این سازمان‌ها از دولت ایران خواسته‌اند تا اجازه دهد کارکنان دولت به‌طور آزادانه و بدون ترس از پیگرد، حقوق خود را مطالبه کنند.
---
۴. برخورد قضائی و امنیتی با معترضان
۴.۱. بازداشت و زندان
در بسیاری از موارد، معلمان، پرستاران و دیگر کارکنان دولت که به اعتراضات صنفی پرداخته‌اند، به دلیل اعتراضاتشان بازداشت و زندانی شده‌اند. بازداشت‌های موقت و طولانی‌مدت، از جمله استفاده از فشارهای قضائی و تهدید به اخراج از شغل، ابزارهای رایج سرکوب اعتراضات هستند. معلمان معترض مانند اسماعیل عبدی، محمد حبیبی و رسول بداقی به دلیل فعالیت‌های صنفی خود به مدت‌های طولانی در زندان به سر بردند.
۴.۲. محدودیت در حقوق سیاسی و اجتماعی
کارکنان دولت، به‌ویژه آن‌هایی که در اعتراضات شرکت می‌کنند، با محدودیت‌هایی در زمینه حقوق سیاسی و اجتماعی مواجه می‌شوند. برای نمونه، بسیاری از کارکنان دولت پس از مشارکت در اعتراضات از ارتقا شغلی محروم شده یا حتی به مناطق دورافتاده منتقل می‌شوند. این برخوردها به‌طور واضح نشان‌دهنده نقض حقوق انسانی کارکنان دولت است.
---
۵. نتیجه‌گیری
۵.۱. مشکلات موجود
با توجه به محدودیت‌های قانونی و اجرائی موجود، کارکنان دولت در ایران از آزادی‌های اساسی خود محروم بوده و در معرض سرکوب‌های امنیتی و قضائی قرار دارند. علاوه بر این، اعتراضات صنفی به‌طور گسترده‌ای با خشونت و بازداشت‌های بی‌دلیل مواجه می‌شود.
۵.۲. لزوم اصلاحات قانونی
برای حل این مشکلات، اصلاحات جدی در قوانین مربوط به حقوق کارکنان دولت و آزادی‌های مدنی ضروری است. مقامات ایرانی باید به تعهدات بین‌المللی خود پایبند باشند و به کارکنان دولت اجازه دهند تا بدون ترس از سرکوب، حقوق خود را مطالبه کنند.
---
منابع
گزارش عفو بین‌الملل در مورد نقض حقوق بشر در ایران
گزارش‌های دیده‌بان حقوق بشر
سایت کانون صنفی معلمان ایران
