۱۴۰۴ خرداد ۱, پنجشنبه

Systematische Verletzung der Menschenrechte im Bereich der Selbstständigen im Iran: Eine umfassende Analyse

 Zusammenfassung

Im Iran spielen Selbstständige eine zentrale Rolle in der Wirtschaft und im sozialen Gefüge. Trotz ihrer Bedeutung sind sie jedoch häufig systematischen Menschenrechtsverletzungen ausgesetzt. Dieser Artikel untersucht die verschiedenen Dimensionen dieser Verstöße, analysiert die zugrunde liegenden Ursachen und bietet Empfehlungen zur Verbesserung der Situation. 



---



1. Einführung


Selbstständige im Iran umfassen eine breite Palette von Berufen, darunter Handwerker, Händler, Dienstleister und Freiberufler. Sie tragen erheblich zur Wirtschaft bei, sind jedoch oft von grundlegenden Arbeitsrechten ausgeschlossen. Diese Ausgrenzung führt zu prekären Arbeitsbedingungen und macht sie anfällig für verschiedene Formen der Ausbeutung und Diskriminierung. 



---


2. Bedeutung der Selbstständigen in der iranischen Wirtschaft


Anteil an der Beschäftigung: Laut dem iranischen Statistikzentrum (2023) machen Selbstständige etwa 35 % der Erwerbsbevölkerung aus. 


Beitrag zum BIP: Schätzungen zufolge tragen sie zu etwa 30 % des Bruttoinlandsprodukts bei, insbesondere in den Bereichen Handel, Handwerk und Dienstleistungen. 




---


3. Formen der Menschenrechtsverletzungen


3.1. Soziale und wirtschaftliche Ausgrenzung


Fehlender Zugang zu Sozialversicherungen: Viele Selbstständige haben keinen Zugang zu Kranken-, Renten- oder Arbeitslosenversicherungen, was sie in Krisenzeiten besonders verletzlich macht. 


Unzureichende rechtliche Absicherung: Es fehlt an gesetzlichen Rahmenbedingungen, die ihre Rechte schützen und faire Arbeitsbedingungen gewährleisten. 



3.2. Einschränkung der Vereinigungsfreiheit


Verbot unabhängiger Gewerkschaften: Die Gründung unabhängiger Berufsverbände ist stark eingeschränkt, was die kollektive Interessenvertretung erschwert. 


Repression gegen Aktivisten: Berufsständische Aktivisten sehen sich häufig Repressionen wie Verhaftungen und Einschüchterungen ausgesetzt. 



3.3. Diskriminierung und Marginalisierung


Geschlechterdiskriminierung: Frauen in selbstständigen Berufen erfahren oft doppelte Diskriminierung aufgrund ihres Geschlechts und ihres Berufsstatus. 


Ethnische und religiöse Minderheiten: Angehörige von Minderheiten sind überproportional von Benachteiligungen betroffen, sowohl wirtschaftlich als auch sozial. 




---


4. Ursachen der Menschenrechtsverletzungen


Autoritäre Staatsstruktur: Die politische Struktur des Iran begünstigt die Kontrolle über unabhängige wirtschaftliche Aktivitäten und unterdrückt abweichende Stimmen. 


Wirtschaftliche Instabilität: Inflation, Sanktionen und wirtschaftliche Misswirtschaft führen zu unsicheren Arbeitsbedingungen und erhöhen die Anfälligkeit für Ausbeutung. 


Fehlende internationale Arbeitsstandards: Der Iran hat viele internationale Arbeitsnormen nicht ratifiziert oder implementiert, was den Schutz der Rechte von Selbstständigen erschwert. 




---


5. Auswirkungen auf die Gesellschaft


Zunahme der Armut: Die prekären Arbeitsbedingungen führen zu einem Anstieg der Armut unter Selbstständigen und ihren Familien. 


Soziale Unzufriedenheit: Die systematische Benachteiligung fördert soziale Spannungen und kann zu Protesten und Unruhen führen. 


Abwanderung von Fachkräften: Viele qualifizierte Selbstständige verlassen das Land auf der Suche nach besseren Arbeitsbedingungen, was zu einem "Brain Drain" führt. 




---


6. Empfehlungen zur Verbesserung der Situation


Reform der Arbeitsgesetze: Einführung gesetzlicher Regelungen, die die Rechte von Selbstständigen schützen und faire Arbeitsbedingungen gewährleisten. 


Förderung unabhängiger Berufsverbände: Ermöglichung der Gründung und Tätigkeit unabhängiger Gewerkschaften zur Vertretung der Interessen von Selbstständigen. 


Sozialversicherungsausbau: Schaffung von Zugang zu Sozialversicherungen für Selbstständige, um ihre soziale Absicherung zu verbessern. 


Internationale Zusammenarbeit: Zusammenarbeit mit internationalen Organisationen zur Implementierung von Arbeitsstandards und Menschenrechtsnormen. 




---


7. Fazit


Die Selbstständigen im Iran stehen vor erheblichen Herausforderungen und sind systematischen Menschenrechtsverletzungen ausgesetzt. Um ihre Situation zu verbessern, sind umfassende Reformen auf politischer, wirtschaftlicher und sozialer Ebene erforderlich. Nur durch gezielte Maßnahmen kann eine gerechtere und inklusivere Gesellschaft geschaffen werden, in der die Rechte aller Arbeitskräfte respektiert und geschützt werden. 



---


Quellen


1. Iranisches Statistikzentrum (2023): Arbeitsmarktbericht. 



2. Amnesty International: Menschenrechtslage im Iran.  



3. LabourNet Germany: Arbeitsbedingungen im Iran.  



4. Human Rights Watch: Berichte zu Arbeitsrechten im Iran. 



5. International Labour Organization (ILO): Arbeitsstandards und Empfehlungen. 


عنوان مقاله پژوهشی : بررسی نظام‌مند نقض حقوق بشر در حوزه مشاغل آزاد در ایران: ابعاد، عوامل، پیامدها و راهکارها



چکیده

در ایران، مشاغل آزاد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های اشتغال‌زایی، میلیون‌ها نفر را درگیر خود کرده است. اما به‌رغم سهم عمده در اقتصاد کشور، فعالان این حوزه از ابتدایی‌ترین حقوق اجتماعی و انسانی خود محروم‌اند. این مقاله، با اتکا به داده‌های آماری و گزارش‌های رسمی و غیررسمی، به بررسی ابعاد مختلف نقض حقوق بشر در این حوزه می‌پردازد و با تحلیل دلایل ساختاری، سیاسی و اقتصادی، پیشنهادهایی برای بهبود این وضعیت ارائه می‌دهد. هدف، روشن ساختن وضعیت آسیب‌پذیر مشاغل آزاد و ایجاد بستری برای گفتمان عدالت اجتماعی در ایران است.


۱. مقدمه


مشاغل آزاد در بسیاری از کشورها به‌عنوان پایه‌ای برای کارآفرینی، توسعه اقتصادی و کاهش بیکاری شناخته می‌شوند. در ایران نیز این مشاغل از جمله منابع مهم درآمد برای میلیون‌ها خانواده محسوب می‌شوند. با این حال، نبود سیاست‌گذاری‌های منسجم، عدم حمایت قانونی و اقتصادی، نبود امنیت شغلی، محدودیت در آزادی بیان صنفی و تبعیض ساختاری، موجب شده است که شاغلان در این بخش با سطح بالایی از نقض حقوق بشر مواجه باشند.


۲. جایگاه مشاغل آزاد در ساختار اقتصادی ایران

۲.۱. آمار اشتغال

طبق داده‌های مرکز آمار ایران (۱۴۰۲)، حدود ۴۵.۳ درصد از جمعیت شاغل کشور در بخش مشاغل آزاد فعال‌اند.


این رقم شامل افرادی با مشاغل خدماتی (۲۶٪)، تولیدی خرد (۱۲٪)، حمل‌ونقل (۳٪) و مشاغل خانگی (۴٪) است.



۲.۲. سهم اقتصادی


برآوردها نشان می‌دهد که مشاغل آزاد بین ۳۵ تا ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران را تشکیل می‌دهند.


اما این سهم، نه در سیاست‌گذاری‌ها و نه در قوانین حمایتی، بازتابی ندارد.


۳. انواع نقض حقوق بشر در حوزه مشاغل آزاد

۳.۱. محرومیت از حقوق اجتماعی و اقتصادی

الف) عدم بیمه

از مجموع بیش از ۱۶ میلیون نیروی کار در بخش آزاد، تنها کمتر از ۲۰ درصد تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی یا سلامت قرار دارند.

نداشتن بیمه منجر به فقر درمانی، ناتوانی در دوران بیماری، و نداشتن مستمری بازنشستگی می‌شود.

ب) نبود دستمزد مکفی

در غیاب قراردادهای رسمی، میزان دستمزد در مشاغل آزاد اغلب کمتر از حداقل دستمزد مصوب سالانه (در سال ۱۴۰۳ معادل ۸ میلیون تومان) است.

گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که در برخی مناطق، کارگران آزاد با درآمد روزانه کمتر از ۲۰۰ هزار تومان زندگی می‌کنند.


۳.۲. تبعیض و خشونت ساختاری


الف) سرکوب اعتراضات صنفی


فعالان صنفی در اصناف مانند رانندگان، کارگران ساختمانی یا دستفروشان، در صورت مطالبه حقوق خود با بازداشت، تهدید، یا محرومیت از فعالیت مواجه می‌شوند.


نمونه‌های شناخته‌شده‌ای مانند اعتصاب رانندگان کامیون در سال ۱۳۹۷، با دستگیری‌های گسترده روبرو شد.



ب) تبعیض جنسیتی


زنان در مشاغل آزاد، با دستمزد کمتر، امنیت شغلی ضعیف‌تر و محدودیت‌های فرهنگی و قانونی بیشتری مواجه‌اند.


در مشاغلی مثل خیاطی، آرایشگری، فروشندگی خیابانی و کار در کارگاه‌های خانگی، تا ۵۰ درصد درآمد کمتری نسبت به مردان دارند.



۳.۳. نبود حمایت حقوقی و قانونی


قانون کار ایران، بخش عمده‌ای از مشاغل آزاد را تحت پوشش قرار نمی‌دهد.


نبود قرارداد، بیمه و نهاد نظارتی فعال، امکان بهره‌کشی گسترده از کارگران را فراهم کرده است.


۴. وضعیت کودکان و نوجوانان در مشاغل آزاد


طبق آمار سال ۱۴۰۱، بیش از ۹۰۰ هزار کودک کار در ایران فعال‌اند که اغلب در مشاغل آزاد (مانند گل‌فروشی، زباله‌گردی، کار در کارگاه‌ها) مشغول‌اند.


این وضعیت نقض مستقیم کنوانسیون حقوق کودک (سازمان ملل) است که ایران در سال ۱۳۷۲ به آن پیوسته است.


۵. آثار روانی، اجتماعی و سیاسی نقض حقوق بشر در این حوزه


۵.۱. آثار روانی


ناامنی شغلی، فقر، نبود بیمه و درمان مناسب، به اضطراب، افسردگی، و آسیب‌های روانی در بین شاغلان آزاد منجر شده است.



۵.۲. آثار اجتماعی


افزایش شکاف طبقاتی، بی‌اعتمادی به حکومت، مهاجرت به حاشیه شهرها، افزایش نرخ طلاق و ترک تحصیل فرزندان در خانواده‌های مشاغل آزاد.



۵.۳. آثار سیاسی


ضعف در سازمان‌یابی، نبود نمایندگان صنفی مستقل و سرکوب تشکل‌ها باعث شده است که صدای این گروه به‌ندرت شنیده شود.


این وضعیت به تضعیف مشروعیت نهادهای رسمی و افزایش بی‌ثباتی اجتماعی دامن می‌زند.


۶. تجربه جهانی و مقایسه تطبیقی


در کشورهای توسعه‌یافته:


اتحادیه‌های کارگری قوی، بیمه‌های پایه همگانی و قوانین سخت‌گیرانه کار، از حقوق شاغلان آزاد حمایت می‌کنند.



در کشورهای در حال توسعه:


کشورهایی مانند هند و برزیل با ارائه وام‌های خرد، طرح‌های بیمه‌ای و آموزش‌های حرفه‌ای رایگان، تلاش کرده‌اند این گروه را توانمند کنند.



در ایران:


حمایت‌های پراکنده و ناکافی بوده و فاقد انسجام و برنامه‌ریزی درازمدت است.


۷. پیشنهادات اصلاحی برای حمایت از حقوق شاغلان آزاد


1. اصلاح قانون کار برای پوشش دادن مشاغل آزاد و مشاغل غیررسمی



2. ایجاد نهادهای نظارتی مستقل صنفی و قانونی برای پیگیری حقوق شغلی



3. توسعه بیمه‌های پایه درمانی، حوادث و بازنشستگی با همکاری دولت و نهادهای مردمی



4. افزایش آگاهی شغلی و حقوقی کارگران آزاد از طریق رسانه‌ها و آموزش‌های عمومی



5. ایجاد صندوق حمایت از مشاغل آسیب‌پذیر در دوران بحران‌هایی نظیر پاندمی



6. حمایت از زنان، کودکان، و اقلیت‌های قومی فعال در مشاغل آزاد




۸. نتیجه‌گیری


نقض حقوق بشر در حوزه مشاغل آزاد در ایران، مسئله‌ای عمیق و ساختاری است که ریشه در سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد، نبود حمایت‌های اجتماعی و فشارهای سیاسی دارد. بدون اقدام قاطع برای اصلاح وضعیت این قشر عظیم از جامعه، نمی‌توان انتظار تحقق عدالت اجتماعی و توسعه پایدار داشت. صدای این مردم، نیاز به شنیده شدن دارد، و سیاست‌گذاران مسئولیت دارند که نه تنها عدالت اقتصادی بلکه کرامت انسانی آنان را تضمین کنند.



منابع


1. مرکز آمار ایران. "بررسی اشتغال در ایران – گزارش سالانه ۱۴۰۲"



2. سازمان تأمین اجتماعی. "گزارش سالانه پوشش بیمه‌ای در ایران، ۱۴۰۲"



3. دیده‌بان حقوق بشر (HRW). "Human Rights in Iran – 2023 Annual Report"



4. سازمان عفو بین‌الملل. "Iran: Women Workers Discriminated and Undervalued – 2023"



5. اتحادیه آزاد کارگران ایران. "وضعیت حقوقی کارگران بدون قرارداد – ۱۴۰۲"



6. خبرگزاری ایلنا، تابناک، انصاف‌نیوز – تحلیل‌ها و گزارش‌های میدانی مشاغل آزاد



7. بانک جهانی. "Support Systems for Informal Workers in Developing Countries"



8. ILO (سازمان بین‌المللی کار). "Decent Work for Informal Workers – Global Report 2022"



۱۴۰۴ اردیبهشت ۱۳, شنبه

نقض حقوق بشر در ایران در حوزه کارگری: بررسی مستند و آمار


 


مقدمه


کار، محور اساسی زندگی اجتماعی و اقتصادی بشر است و رعایت حقوق کارگران، نشان‌دهنده میزان تعهد یک کشور به اصول عدالت اجتماعی و حقوق بشر است. در ایران، با وجود قوانین داخلی همچون قانون کار و همچنین عضویت در سازمان بین‌المللی کار (ILO)، اما در واقعیت، موارد گسترده‌ای از نقض حقوق کارگران دیده می‌شود. از عدم پرداخت دستمزد و نبود امنیت شغلی گرفته تا سرکوب اعتراضات صنفی، شرایط خطرناک محیط کار، و محرومیت زنان و کودکان از حقوق بنیادین. این مقاله به بررسی جامع این موارد با تکیه بر آمار و گزارش‌های رسمی و حقوق بشری می‌پردازد.


۱. نبود امنیت شغلی و معوقات مزدی


یکی از اصلی‌ترین مصادیق نقض حقوق کارگران در ایران، پرداخت‌نشدن حقوق به‌موقع و اخراج‌های گسترده بدون ضابطه است:


در سال ۱۴۰۳، ۱۸٬۱۲۱ کارگر جمعاً ۵۹۲ ماه حقوق دریافت نکرده‌اند.


۴٬۷۶۵ کارگر از سوی کارفرما بدون پرداخت مزایا یا دلایل موجه اخراج یا تعدیل شده‌اند.


در بسیاری از موارد، قراردادهای موقت یا سفیدامضا کارگران را در وضعیت بی‌ثبات و بدون امنیت شغلی قرار می‌دهد.



۲. فقدان بیمه و حمایت اجتماعی


بیش از ۵۲۵٬۵۹۲ کارگر از بیمه محروم‌اند.


۴۸۸ ماه پرداخت‌نشدن بیمه برای کارگران رسمی یا پیمانی گزارش شده است.


کارگران فصلی، ساختمانی، کشاورزی و خدماتی بیشترین سهم را از این وضعیت دارند.


۳. ایمنی محیط کار و آمار بالای حوادث


نبود استانداردهای ایمنی، ضعف نظارت، و کوتاهی کارفرمایان در تأمین تجهیزات مناسب، منجر به حوادث مرگبار و آسیب‌های جبران‌ناپذیر شده است:


در سال ۱۴۰۳، ۲٬۰۴۲ کارگر جان خود را در محیط کار از دست دادند.


بیش از ۱۶٬۱۱۳ کارگر دچار آسیب‌های جدی جسمی و روانی شده‌اند.


رتبه ایمنی شغلی ایران در جهان بسیار پایین است (رتبه ۱۰۲).



۴. سرکوب سازمان‌یافته فعالان صنفی


فعالیت صنفی در ایران نه‌تنها آزاد نیست، بلکه با مجازات‌های شدید امنیتی و قضایی مواجه است:


۲۸ فعال کارگری در سال ۱۴۰۳ بازداشت شده‌اند.


۹ نفر از فعالان به مجموعاً ۳۰۱ ماه زندان محکوم شده‌اند.


مواردی از شکنجه، تهدید خانواده‌ها و احکام سنگین نیز ثبت شده است.



نمونه‌های شاخص:


اسماعیل بخشی – سندیکای نیشکر هفت‌تپه


سپیده قلیان – فعال رسانه‌ای و حامی حقوق کارگران


جعفر عظیم‌زاده، رضا شهابی، بهنام ابراهیم‌زاده – از چهره‌های برجسته فعالان صنفی



۵. وضعیت کودکان کار


کار کودکان در ایران پدیده‌ای گسترده و نگران‌کننده است:


تنها در شهر تهران، بیش از ۷۰٬۰۰۰ کودک کار و خیابان شناسایی شده‌اند.


کودکان مهاجر، به‌ویژه افغان‌ها، بیشترین آسیب‌پذیری را دارند.


بسیاری از آن‌ها در مشاغل خطرناک مثل زباله‌گردی، کارگاه‌های زیرزمینی، یا کارهای سنگین بدون آموزش فعالیت می‌کنند.



۶. تبعیض و محرومیت علیه زنان کارگر


زنان در بازار کار ایران با انواع تبعیض‌های جنسیتی مواجه‌اند:


حقوق کمتر از مردان برای انجام کار مشابه


عدم دسترسی به مرخصی زایمان کافی یا مهدکودک در محیط کار


حضور گسترده در مشاغل غیررسمی، با حقوق کم و بدون بیمه



۷. اعتراضات و اعتصابات کارگری


با نبود سازوکار قانونی برای اعتراض، کارگران اغلب به اعتصاب یا تجمع خیابانی روی می‌آورند:


در سال ۱۴۰۳، ۷۲۵ تجمع کارگری و ۱۳۷۸ اعتصاب گزارش شده است.


اکثراً در حوزه‌های نفت، آموزش، صنایع غذایی و حمل‌ونقل


بسیاری از این اعتراضات با بازداشت و تهدید مواجه شدند.



۸. رویکرد امنیتی دولت و سکوت رسانه‌ها


دولت ایران به‌جای پاسخگویی به مطالبات کارگران، غالباً با برخورد امنیتی و تبلیغات رسانه‌ای علیه آنان عمل می‌کند:


رسانه‌های رسمی مانند صداوسیما اغلب از انتشار واقعیت‌های میدانی خودداری می‌کنند.


اعتراضات کارگری، «تحریک شده از خارج» یا «نفوذ دشمن» تلقی می‌شود.


نتیجه‌گیری


مجموع شواهد و آمارها نشان می‌دهد که نقض حقوق بشر در حوزه کارگری در ایران، نه یک استثناء، بلکه یک روند فراگیر و ساختاری است. نبود تشکل‌های مستقل، برخورد امنیتی، بی‌توجهی به ایمنی شغلی، تبعیض علیه زنان، و رواج کار کودک همگی نشان‌دهنده نیاز فوری به اصلاحات بنیادین است.


راهکارهای پیشنهادی:


به رسمیت شناختن حق تشکل صنفی مستقل


اجرای کامل قانون کار با نظارت نهادهای مستقل


تقویت سازوکارهای بیمه‌ای و حمایت اجتماعی


پیوستن مؤثر به مقاوله‌نامه‌های ILO


بهبود ایمنی محیط کار با آموزش و تجهیزات استاندارد


منابع:


1. کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی – گزارش آماری نقض حقوق کارگران، ۱۴۰۳



2. سازمان حقوق بشر ایران – گزارش سالانه، بخش کارگران



3. هرانا – گزارش سالانه وضعیت حقوق بشر در ایران، ۱۴۰۳



4. یونیسف ایران – وضعیت کودکان کار، ۲۰۲۳



5. ویکی‌پدیای فارسی – کودک کار در ایران



6. مرکز پژوهش‌های مجلس – گزارش اشتغال زنان در ایران، ۱۴۰۲



7. سازمان بین‌المللی کار (ILO) – گزارش جهانی کار، ۲۰۲۲


Systematische Verletzung der Menschenrechte im Bereich der Selbstständigen im Iran: Eine umfassende Analyse

 Zusammenfassung Im Iran spielen Selbstständige eine zentrale Rolle in der Wirtschaft und im sozialen Gefüge. Trotz ihrer Bedeutung sind si...