مقاله پژوهشی در خصوص نقض حقوق بشر و آزادی بیان در ایران (2015-2023)

 

مقدمه

آزادی بیان یکی از اصول بنیادی حقوق بشر است که تضمین آن در اسناد بین‌المللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی آمده است. با این حال، در ایران طی سال‌های 2015 تا 2023، آزادی بیان تحت فشار شدید دولت قرار گرفته است. این مقاله با بررسی دقیق وضعیت آزادی بیان و ارائه آمارهای مرتبط در این دوره، وضعیت حقوق بشر را تحلیل می‌کند.

روند نقض آزادی بیان: 2015 تا 2023

در ایران، آزادی بیان همواره محدودیت‌های بسیاری داشته است، اما پس از سال 2015 شاهد افزایش شدید سرکوب و نظارت بر فعالان و روزنامه‌نگاران بودیم. دولت ایران با استفاده از ابزارهای قانونی و امنیتی مانند قوانین مجرمانه کردن انتقاد از دولت و نهادهای حکومتی، سرکوب آزادی بیان را تشدید کرد.

آمار روزنامه‌نگاران زندانی: طبق گزارش کمیته حفاظت از خبرنگاران (CPJ)، ایران از سال 2015 تاکنون همواره جزو پنج کشور اول جهان در زمینه بازداشت روزنامه‌نگاران بوده است. در سال 2015، 30 روزنامه‌نگار در زندان‌های ایران بودند. این رقم در سال 2020 به 42 نفر و در سال 2023 به 40 نفر رسیده است.

محدودیت‌های اینترنت: محدودیت‌های اینترنتی در ایران از سال 2015 به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. طبق گزارش «آزادی در اینترنت» که توسط بنیاد فریدم هاوس منتشر می‌شود، ایران همواره در رده "کشورهای غیرآزاد" بوده است. در سال 2019 و در پی اعتراضات آبان ماه، دولت اینترنت را برای 10 روز به‌طور کامل قطع کرد و این یکی از بزرگ‌ترین موارد قطع اینترنت در جهان بود.

سرکوب اعتراضات: از سال 2015 تا 2023، اعتراضات مختلفی در ایران رخ داده است که همگی با سرکوب شدید روبرو شدند. اعتراضات سال‌های 2017، 2019 و 2022 از جمله این موارد هستند. در جریان اعتراضات آبان 2019، طبق گزارش‌ها، بیش از 1500 نفر توسط نیروهای امنیتی کشته شدند.

آمار مرتبط با نقض آزادی بیان

بازداشت فعالان مدنی: از سال 2015، بیش از 600 فعال مدنی به‌دلیل فعالیت‌های خود بازداشت شده‌اند. بسیاری از این فعالان به اتهاماتی مانند "تبلیغ علیه نظام" یا "اقدام علیه امنیت ملی" محکوم شدند. در سال 2020، حداقل 50 فعال حقوق بشر در ایران زندانی بودند.

نظارت بر رسانه‌ها: در این دوره، رسانه‌های مستقل و روزنامه‌ها تحت نظارت شدید دولت قرار گرفتند. در سال 2015، 20 رسانه مستقل مسدود یا فعالیت آن‌ها متوقف شد. این رقم در سال 2023 به 30 رسانه رسیده است.

بازداشت وکیل‌های حقوق بشر: وکیلانی که از حقوق بشر دفاع می‌کنند، نیز تحت فشار قرار گرفتند. نسرین ستوده، یکی از وکلای برجسته حقوق بشر، در سال 2018 بازداشت شد و به 38 سال زندان و 148 ضربه شلاق محکوم شد. در سال 2022، حداقل 20 وکیل حقوق بشر در ایران زندانی بودند.

تأثیرات اجتماعی و سیاسی نقض آزادی بیان

افزایش ناامیدی عمومی: نظرسنجی‌های داخلی و خارجی نشان می‌دهد که در پی سرکوب آزادی بیان و فقدان فضای آزاد رسانه‌ای، ناامیدی در میان مردم ایران افزایش یافته است. در نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو در سال 2021، 65% از مردم ایران اعلام کردند که به دلیل نبود آزادی بیان، احساس ناامیدی و بی‌اعتمادی به آینده دارند.

فرار مغزها: یکی از پیامدهای نقض آزادی بیان، مهاجرت گسترده نخبگان و فعالان اجتماعی به خارج از ایران است. طبق آمار صندوق بین‌المللی پول (IMF) از سال 2015، سالانه حدود 150 هزار نفر از نخبگان و فعالان اجتماعی ایران را ترک می‌کنند.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت

1. اصلاح قوانین سرکوب‌گر: قوانین مربوط به جرایم مطبوعاتی و تبلیغ علیه نظام باید به‌طور اساسی بازنگری شوند تا فضای آزاد برای بیان نظرات و فعالیت‌های رسانه‌ای فراهم شود.

2. تقویت حمایت‌های بین‌المللی: سازمان‌های حقوق بشری و کشورهای بین‌المللی باید فشار بیشتری بر دولت ایران وارد کنند تا حقوق بشر و آزادی بیان رعایت شود.

3. آگاهی‌بخشی عمومی: نیاز است که جامعه از حقوق خود مطلع شود و از سازمان‌های مدنی و فعالان حقوق بشر حمایت کند.

نتیجه‌گیری

از سال 2015 تا 2023، آزادی بیان در ایران با سرکوب و محدودیت‌های شدید مواجه شده است. برای بهبود وضعیت حقوق بشر و حرکت به‌سوی جامعه‌ای آزادتر، دولت ایران و جامعه بین‌المللی باید اقدامات قاطع و مؤثری را برای حمایت از آزادی بیان و حقوق انسانی بردارند.

منابع

1. گزارش کمیته حفاظت از خبرنگاران (CPJ) 2015-2023. دسترسی در: https://cpj.org

2. گزارش فریدم هاوس (Freedom House) 2020. دسترسی در: https://freedomhouse.org

3. گزارش عفو بین‌الملل (Amnesty International) 2019. دسترسی در: https://www.amnesty.org

4. نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو 2021. دسترسی در: https://www.pewresearch.org

5. گزارش صندوق بین‌المللی پول 2023. دسترسی در: https://www.imf.org