مقاله پژوهشی در خصوص نقض آزادی‌های در ایران از ۱۳۵۷ تاکنون: روند، آمار و پیامدها

 مقدمه

آزادی‌های فردی یکی از ارکان بنیادین حقوق بشر است و شامل حق آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی پوشش، آزادی اجتماعات، حق داشتن حریم خصوصی، و حق انتخاب سبک زندگی می‌باشد. این آزادی‌ها به‌طور مشخص در اسناد بین‌المللی نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر (1948) و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (1966) تضمین شده‌اند.

با این حال، در جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷، این آزادی‌ها به‌طور سیستماتیک نقض شده و حتی در بسیاری از دوره‌ها سرکوب سازمان‌یافته علیه دگراندیشان، معترضان، زنان و اقلیت‌های مذهبی و قومی صورت گرفته است. این مقاله تلاشی است برای بازخوانی روند نقض آزادی‌های فردی در ایران از سال ۱۳۵۷ تاکنون با تکیه بر آمار، اسناد و گزارش‌های معتبر جهانی.

---

۱. وضعیت آزادی‌های فردی در دهه ۱۳۶۰ (۱۹۸۰–۱۹۹۰)

پس از استقرار جمهوری اسلامی، به‌ویژه از ۱۳۵۹، موج گسترده‌ای از سرکوب گروه‌های مخالف و دگراندیشان آغاز شد. بسیاری از احزاب سیاسی (مانند حزب توده، سازمان مجاهدین خلق، جبهه ملی) سرکوب و دفاترشان تعطیل شد.

بر اساس تخمین‌های سازمان‌های حقوق بشری و شاهدان عینی، در فاصله سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ حدود ۲۰٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ نفر در ایران اعدام شدند. این موج اعدام‌ها با اوج‌گیری «اعدام‌های ۶۷» به اوج رسید، جایی که گفته می‌شود دست‌کم ۳٬۰۰۰ تا ۵٬۰۰۰ زندانی سیاسی طی چند هفته تیرباران شدند.

در همین دوره، حق آزادی بیان به‌شدت محدود شد و بسیاری از روزنامه‌ها توقیف گردیدند.

آزادی پوشش برای زنان به‌طور کامل از میان رفت و حجاب اجباری از سال ۱۳۵۹ قانون شد، به‌گونه‌ای که در همان سال‌ها هزاران زن به‌دلیل رعایت‌نکردن قوانین پوشش بازداشت یا توبیخ شدند.

---

۲. دهه ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰: تثبیت کنترل و سرکوب فرهنگی

دهه ۷۰ هم‌زمان با بازسازی کشور پس از جنگ بود، اما فضای آزادی‌های فردی همچنان بسته باقی ماند. برخی روشنفکران و نویسندگان در پروژه «قتل‌های زنجیره‌ای» توسط نیروهای امنیتی کشته شدند؛ از جمله داریوش فروهر و همسرش پروانه اسکندری در ۱۳۷۷.

گزارش عفو بین‌الملل (Amnesty International) نشان می‌دهد در همین دهه حداقل ۲۰۰ نفر از اقلیت‌های مذهبی بهائی به‌دلیل باورهایشان اعدام یا به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شدند. همچنین آزادی تجمع و تشکل‌های صنفی تقریباً غیرممکن بود و فعالان کارگری همواره در معرض بازداشت‌های فله‌ای قرار داشتند.

در دهه ۸۰، با اوج‌گیری اعتراضات دانشجویی ۱۳۸۲ و ۱۳۸۶، باز هم سرکوب شدیدی اعمال شد. بنا بر گزارش دیده‌بان حقوق بشر (HRW)، در جریان اعتراضات دانشجویان در سال ۱۳۸۲ دست‌کم ۳٬۰۰۰ نفر بازداشت شدند و صدها دانشجو از تحصیل محروم گردیدند.

---

۳. دهه ۱۳۹۰: گسترش اعتراضات و شدت‌گرفتن خشونت

دهه ۹۰ را می‌توان نقطه عطفی در نقض آزادی‌های فردی دانست. اعتراضات ۱۳۸۸ (جنبش سبز) و سپس اعتراضات ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ بیانگر ناکامی نظام در پاسخگویی به مطالبات مردمی بود.

در اعتراضات ۱۳۹۸ (آبان‌ماه) که در واکنش به گرانی بنزین شروع شد، منابع بین‌المللی تعداد کشته‌شدگان را بین ۳۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر برآورد کرده‌اند و بیش از ۷٬۰۰۰ نفر در همان ماه بازداشت شدند. همچنین اینترنت به‌طور کامل برای یک هفته قطع شد و عملاً هیچ جریان اطلاع‌رسانی در داخل کشور وجود نداشت.

در این سال‌ها آمار اعدام‌ها نیز افزایش پیدا کرد. سازمان عفو بین‌الملل گزارش داد در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸) ایران با حدود ۲۵۱ اعدام در رده دوم جهان پس از چین قرار داشت.

---

۴. ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲: جنبش «زن، زندگی، آزادی» و تشدید سرکوب

مرگ مهسا امینی در شهریور ۱۴۰۱ در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی جرقه اعتراضات بزرگی را زد که ابعاد جهانی پیدا کرد.

طبق آمار سازمان حقوق بشر ایران (IHR):

بیش از ۵۵۱ نفر کشته شدند (از جمله دست‌کم ۶۸ کودک)

حدود ۱۹٬۲۰۰ نفر بازداشت

بیش از ۴۰۰ نفر دچار نقص عضو یا نابینایی ناشی از شلیک مستقیم شدند

دست‌کم ۴ زندانی سیاسی اعدام شدند به‌عنوان پیام هشدار به معترضان

همچنین در این دوره، اینترنت بارها و بارها با کاهش ۹۰٪ پهنای باند محدود شد. گزارش نت‌بلاکس نشان می‌دهد در اوج اعتراضات تنها ۵٪ ظرفیت اینترنت در ایران فعال بود.

زنان در همین دوره فشار مضاعفی را تجربه کردند:

احضار هزاران نفر به دادگاه برای بدحجابی

پلمب صدها مغازه و مرکز تجاری

توقیف خودروها به‌دلیل رعایت‌نکردن حجاب

---

۵. نقض آزادی‌های اقلیت‌ها

اقلیت‌های مذهبی

بهائیان همچنان از حق تحصیل در دانشگاه‌ها محروم‌اند

گزارش‌ها حاکی است حدود ۹۰ بهائی تا ژانویه ۲۰۲۳ در زندان بوده‌اند

مسیحیان نوکیش، دراویش و اهل سنت نیز بارها بازداشت و محاکمه شده‌اند

اقلیت‌های قومی

فعالان کرد، بلوچ و عرب از بالاترین نرخ اعدام برخوردارند

در استان سیستان و بلوچستان، اعتراضات آبان ۱۴۰۱ دست‌کم ۱۲۸ کشته بر جای گذاشت

در ۱۴۰۲، دست‌کم ۴۰ فعال سیاسی بلوچ به اتهام‌های امنیتی اعدام شدند

---

۶. وضعیت اعدام‌ها در ایران (آمار کلان)

طبق گزارش‌های رسمی و منابع مستقل:

سال ۲۰۲۲: حدود ۵۸۰ اعدام

سال ۲۰۲۳: ۸۵۳ اعدام (بیشترین طی ۸ سال اخیر)

سال ۲۰۲۴: ۹۷۵ اعدام (نزدیک به رکورد یک دهه گذشته)

در مجموع از ۱۹۷۹ تا امروز تخمین زده می‌شود بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ اعدام ثبت شده باشد (منابع مستقل مانند Iran Human Rights Documentation Center)

حدود ۶۰٪ از این اعدام‌ها در ۱۰ سال اخیر مرتبط با جرائم مواد مخدر بوده و مابقی به جرائم سیاسی یا امنیتی و حتی مسائل اخلاقی نسبت داده شده‌اند.

---

۷. سایر آزادی‌های فردی

آزادی بیان

روزنامه‌نگاران در ایران مرتباً بازداشت می‌شوند

طبق گزارش گزارشگران بدون مرز (RSF)، ایران در سال ۲۰۲۴ رتبه ۱۷۷ از ۱۸۰ کشور در شاخص آزادی مطبوعات را کسب کرده

آزادی اجتماعات

هرگونه تجمع بدون مجوز عملاً غیرممکن است

فعالان صنفی کارگری (مثلاً معلمان) بارها بازداشت یا تهدید شده‌اند

تجمعات کوچک در حمایت از حقوق زنان یا محیط زیست در بسیاری موارد با خشونت پراکنده می‌شود

آزادی پوشش

همچنان برای زنان حجاب اجباری است

طبق گزارش عفو بین‌الملل، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۵۰٬۰۰۰ زن به‌دلیل حجاب بازداشت یا احضار شدند

---

۸. نتیجه‌گیری

از ۱۳۵۷ تاکنون، جمهوری اسلامی ایران در زمینه رعایت آزادی‌های فردی از استانداردهای جهانی فاصله‌ای جدی داشته است.

سرکوب آزادی بیان، اجتماعات، پوشش، عقیده و حتی حریم خصوصی شهروندان در این کشور ساختاری و برنامه‌ریزی‌شده است.

به‌رغم اعتراضات گسترده، حاکمیت همچنان با ابزارهای قضایی، پلیسی، امنیتی و قوانین سختگیرانه تلاش می‌کند آزادی‌های فردی را محدود کند.

راهکارهای پیشنهادی

مستندسازی مداوم نقض‌ها

استفاده از مکانیزم‌های بین‌المللی (مانند صلاحیت جهانی)

همکاری فعال با سازمان‌های حقوق بشری

افزایش آگاهی عمومی و رسانه‌ای برای حفظ فشار افکار عمومی جهانی

---

منابع

1. Amnesty International, 2024: amnesty.org

2. Human Rights Watch, 2024: hrw.org

3. UN Special Rapporteur on Human Rights in Iran: گزارش A/79/371

4. Iran Human Rights Documentation Center, 2024

5. Reporters Without Borders 2024: rsf.org

6. Freedom House 2024: freedomhouse.org

7. Iran Human Rights (IHR), 2023

8. IranWire, 2024

9. NetBlocks (گزارش قطع اینترنت ۱۴۰۱)

10. BBC Persian و رادیو فردا، گزارش‌های آرشیوی ۱۴۰۱–۱۴۰۲

11. The Guardian, 2025: 'A new wave of repression'

12. Associated Press, 2025: Survivor of Israel's attack on Iran's Evin prison

13. New York Post, 2025: Iran executes 6 people after speedy trials

14. Wikipedia (Political repression in Iran)

Verletzungen der individuellen Freiheitsrechte im Iran seit 1979: Verlauf, Statistiken und Folgen

 Einleitung

Individuelle Freiheitsrechte bilden einen Grundpfeiler der Menschenrechte. Dazu gehören Meinungsfreiheit, Glaubensfreiheit, Versammlungsfreiheit, das Recht auf Privatheit sowie die freie Wahl des Lebensstils. Diese Rechte sind in internationalen Dokumenten wie der Allgemeinen Erklärung der Menschenrechte (1948) und dem Internationalen Pakt über bürgerliche und politische Rechte (1966) verankert.

Nach der Islamischen Revolution 1979 wurden diese Rechte im Iran jedoch systematisch eingeschränkt. Besonders gegen Andersdenkende, Frauen sowie religiöse und ethnische Minderheiten ging das Regime mit systematischer Unterdrückung vor. Dieser Artikel bietet einen Überblick über die Entwicklung der Einschränkungen individueller Freiheitsrechte im Iran seit 1979 – untermauert mit Statistiken und Berichten seriöser internationaler Quellen.

1. Die Lage in den 1980er Jahren

Nach der Gründung der Islamischen Republik begann ab 1980 eine massive Unterdrückungswelle gegen politische Gruppen und Andersdenkende. Parteien wie die Tudeh-Partei, die Volksmudschaheddin und die Nationale Front wurden verboten, ihre Büros geschlossen.

Laut Menschenrechtsorganisationen wurden zwischen 1980 und 1988 rund 20.000 bis 30.000 Menschen hingerichtet. Besonders während der Massenhinrichtungen von 1988 kamen Schätzungen zufolge mindestens 3.000 bis 5.000 politische Gefangene innerhalb weniger Wochen ums Leben.

In dieser Zeit wurde auch die Meinungsfreiheit massiv beschnitten, viele Zeitungen verboten und geschlossen.

Ab 1980 wurde der Hijab für Frauen verpflichtend, wodurch tausende Frauen festgenommen oder bestraft wurden, weil sie die Vorschriften zur Kleidung nicht einhielten.

2. Die 1990er und 2000er Jahre: Festigung der Kontrolle

Die 1990er Jahre standen im Zeichen des Wiederaufbaus nach dem Krieg, jedoch blieb der Freiheitsraum extrem eingeschränkt. Zahlreiche Intellektuelle und Schriftsteller wurden im Rahmen der sogenannten „Kettenmorde“ ermordet, darunter Dariush Foruhar und seine Frau Parwaneh Eskandari im Jahr 1998.

Berichten von Amnesty International zufolge wurden in diesem Jahrzehnt mindestens 200 Angehörige der Bahai-Religion wegen ihres Glaubens hingerichtet oder zu langen Haftstrafen verurteilt. Die Gründung von Gewerkschaften oder unabhängigen Vereinen war kaum möglich, viele Aktivisten wurden verhaftet.

Auch die Studentenproteste 2003 und 2007 wurden brutal unterdrückt. Laut Human Rights Watch wurden im Jahr 2003 mindestens 3.000 Studenten festgenommen, Hunderte von ihnen vom Studium ausgeschlossen.

3. Die 2010er Jahre: Proteste und zunehmende Gewalt

Die 2010er Jahre markierten eine neue Phase des Widerstands. Die Proteste nach der Präsidentschaftswahl 2009 (grüne Bewegung) sowie die Proteste von 2017 und 2019 zeigten die Unzufriedenheit der Bevölkerung.

Bei den Protesten im November 2019, die wegen drastischer Benzinpreiserhöhungen begannen, starben laut internationalen Quellen zwischen 300 und 1.500 Menschen, während mehr als 7.000 Personen festgenommen wurden.

Das Internet war während einer ganzen Woche vollständig abgeschaltet, wodurch keine Informationsweitergabe möglich war.

Iran gehörte 2019 mit rund 251 dokumentierten Hinrichtungen nach China zu den Ländern mit den meisten Todesstrafen weltweit (Amnesty International).

4. 2021 bis 2023: „Frauen, Leben, Freiheit“ und neue Unterdrückung

Der Tod von Mahsa Amini im September 2022 in Polizeigewahrsam löste eine landesweite Protestwelle aus, die weltweite Aufmerksamkeit bekam.

Laut Iran Human Rights (IHR) wurden:

mehr als 551 Menschen getötet (darunter mindestens 68 Minderjährige)

etwa 19.200 Personen verhaftet

über 400 Menschen durch direkte Schüsse dauerhaft verletzt oder erblindet

mindestens 4 politische Gefangene als Abschreckung hingerichtet

In dieser Zeit wurde das Internet mehrfach auf nur 5 % der normalen Kapazität heruntergefahren (NetBlocks).

Besonders Frauen litten in diesem Zeitraum unter verschärften Kontrollen:

tausende Vorladungen vor Gericht wegen angeblicher Schleierverstöße

Schließung hunderter Geschäfte

Konfiszierung von Fahrzeugen

5. Einschränkungen gegen Minderheiten

Religiöse Minderheiten

Bahai werden weiterhin von Hochschulen ausgeschlossen

bis Januar 2023 waren etwa 90 Bahai wegen ihrer Religion im Gefängnis

auch Christen, Sufis und sunnitische Aktivisten wurden mehrfach festgenommen

Ethnische Minderheiten

Kurden, Belutschen und Araber sind überdurchschnittlich oft von Hinrichtungen betroffen

in der Provinz Sistan und Belutschistan starben im Herbst 2022 mindestens 128 Demonstranten

im Jahr 2023 wurden mindestens 40 Belutsch-Aktivisten hingerichtet

6. Überblick Hinrichtungen (gesamt)

Laut offiziellen und unabhängigen Berichten:

2022: rund 580 Hinrichtungen

2023: 853 Hinrichtungen

2024: 975 Hinrichtungen (Höchststand seit 2015)

Schätzungen zufolge wurden seit 1979 insgesamt über 200.000 Menschen hingerichtet (Iran Human Rights Documentation Center)

Etwa 60 % der Hinrichtungen der letzten zehn Jahre betrafen Drogendelikte, der Rest politische, sicherheitsrelevante oder moralische Vorwürfe.

7. Weitere Einschränkungen

Meinungsfreiheit

Journalist:innen werden regelmäßig verhaftet

laut Reporter ohne Grenzen belegt Iran Platz 177 von 180 im Pressefreiheitsindex 2024

Versammlungsfreiheit

jede nicht genehmigte Demonstration wird meist sofort aufgelöst

Gewerkschaftsbewegungen (z. B. Lehrerverbände) stehen unter ständiger Beobachtung

selbst Umwelt- oder Frauenrechtsproteste werden mit Polizeigewalt niedergeschlagen

Kleiderfreiheit

der Kopftuchzwang gilt nach wie vor

laut Amnesty International wurden 2023 über 150.000 Frauen wegen Verstößen gegen die Kleiderordnung vorgeladen oder verhaftet

8. Fazit

Seit 1979 hat die Islamische Republik Iran in weiten Bereichen individuelle Freiheitsrechte stark eingeschränkt.

Meinungsfreiheit, Versammlungsfreiheit, Glaubensfreiheit und das Recht auf selbstbestimmtes Leben werden systematisch unterdrückt.

Trotz massiver Proteste hält das Regime mit Hilfe von Justiz, Polizei und repressiven Gesetzen an dieser Linie fest.

Empfohlene Maßnahmen:

gründliche Dokumentation aller Menschenrechtsverletzungen

Nutzung internationaler Instrumente (z. B. Weltrechtsprinzip)

stärkere Kooperation mit internationalen Menschenrechtsorganisationen

Förderung weltweiter Solidarität und öffentlicher Aufmerksamkeit

Quellen

1. Amnesty International, 2024: amnesty.org

2. Human Rights Watch, 2024: hrw.org

3. UN Special Rapporteur für Iran, Bericht A/79/371

4. Iran Human Rights Documentation Center, 2024

5. Reporter ohne Grenzen, 2024: rsf.org

6. Freedom House 2024: freedomhouse.org

7. Iran Human Rights (IHR), 2023

8. IranWire, 2024

9. NetBlocks, Internetabschaltungen 2022

10. BBC Persian und Radio Farda, Archivberichte 2022–2023

11. The Guardian, 2025

12. Associated Press, 2025

13. New York Post, 2025

14. Wikipedia (Politische Repression im Iran)