شعر ""روایت رسمی"" 16.07.2025

 

تاریخ را آن‌ها نوشتند

با جوهری از خون

و صفحاتی

از پوستِ فراموشی.

نوشتند:

«مردم، خائن بودند.»

اما کسی نگفت

چرا خیابان‌ها

پر از جنازه‌های بی‌اسلحه بود؟

چرا شاعر

پیش از آن‌که بخواند،

خفه شد؟

در کتاب‌ها آمد:

«امنیت برقرار است»

اما نگفتند

مادری سال‌هاست

با قاب عکس حرف می‌زند

و هیچ‌کس

جوابش را نمی‌دهد.

قدرت،

آینه ندارد؛

فقط دوربین دارد،

و فقط صداهایی را پخش می‌کند

که خودش نوشته باشد.

اما ما هنوز اینجاییم.

با گلویی که بوی فریاد مانده

و واژه‌هایی

که در پچ‌پچ‌های شبانه

از کودکی به کودکی

نقل می‌شوند،

مثل رازی

که به وقت خودش

جهان را بیدار خواهد کرد.

روزی،

روایت رسمی

ورق خواهد خورد.

نه از بلندگوها،

بلکه از دهانی بی‌نام

که در سکوت،

حقیقت را

مثل آتشی در مشت

زنده نگه داشته بود.

شعر: «میان خاک و خون» 16.07.2025

 

در کوچه‌های تیره، شب بیدار مانده‌ست

فریادِ یک وطن، گرفتار مانده‌ست

لبخندِ کودکی، میان دود و آتش

چون خاطره‌ای نیمه‌جان، در چشم مانده‌ست

دستِ عدالت از وطن کوتاه شده

دستِ دروغ اما چه‌قدر همراه شده

خورشیدِ مردم، پشت ابری سیاه

سال‌هاست زیر سایه‌ی اکراه مانده

هر پرسش آزاد، حکمش زندان شده

هر رأی دل‌سوزی، گور پنهان شده

می‌ترسد آن‌که بر سر سفره نشست

از لقمه‌ای که طعمِ تحقیر دارد

مردم، نه دشمن‌اند، نه خائن به خاک

تنها اسیرِ زخم‌اند و مشتِ چاک‌چاک

در چشم‌شان هنوز، امیدی پنهان است

چون رودهایی بی‌صدا، آرام و پاک

اما صدایی هست، اگرچه سرکوب است

از سینه می‌خروشد، اگرچه مصلوب است

این خاک خواهد خفت، ولی نه تا ابد

خورشید می‌رسد، اگرچه مغلوب است

🧠 Die stille Krise: Eine politisch-soziale Untersuchung psychischer Störungen im Iran und die Rolle der Staatsführung bei ihrer Verschärfung

 🔍 Einleitung

16.7.2025

Psychische Störungen gehören heute zu den größten Herausforderungen der öffentlichen Gesundheit im Iran. Neue Studien zeigen, dass mehr als ein Viertel der iranischen Bevölkerung an einer Form psychischer Erkrankung leidet – in einigen Regionen liegt diese Quote sogar bei über 35 %. Dieser Artikel untersucht umfassend die psychische Gesundheitskrise im Iran und analysiert mit einem Fokus auf politische, strukturelle und sozialstaatliche Aspekte deren Ursachen, Folgen und mögliche Lösungswege auf Basis verlässlicher Daten und wissenschaftlicher Quellen.

🧠 Teil 1: Der Stand der psychischen Gesundheit im Iran – Zahlen und Statistiken

📊 1. Verbreitung psychischer Störungen in der Allgemeinbevölkerung

Laut der jüngsten Erhebung des iranischen Gesundheitsministeriums (Tasnim News, 2024) leiden rund 25 % der erwachsenen Bevölkerung an psychischen Störungen, in Teheran sind es sogar 37 %. Dazu zählen Angststörungen, Depressionen, Schlafstörungen und Psychosen.

In benachteiligten Provinzen wie Sistan-Belutschistan und Ilam liegt die Depressionsrate bei bis zu 59 % (Sadeghi et al., 2019).

Eine Studie der Universität für medizinische Wissenschaften Teheran aus dem Jahr 2021 zeigt, dass 45 % der Frauen und 28 % der Männer in Teheran Symptome psychischer Störungen aufweisen.

📈 2. Zunehmender Trend über die letzten Jahrzehnte

Langzeitdaten zeigen:

Die Prävalenz psychischer Störungen stieg von 21 % im Jahr 1999 auf über 31 % im Jahr 2015 (Sharifi et al., 2015).

2021 schätzte das Forschungszentrum für Gesundheit, dass mehr als 17 Millionen Iraner psychiatrische Hilfe benötigen (WHO Mental Health Atlas, 2022).

🏛️ Teil 2: Strukturelle Ursachen und staatliches Versagen

⚠️ 1. Wirtschaftliche Lage und weitverbreitete Armut

Die hohe Inflation (über 40 %), zweistellige Arbeitslosigkeit und Währungsinstabilität in den letzten Jahren haben den psychischen Druck auf die Bevölkerung drastisch erhöht. Armut und die Unfähigkeit, den Lebensunterhalt zu sichern, führen zu kollektiver Angst und Hoffnungslosigkeit.

📉 2. Mangelhafte staatliche Unterstützungsstrukturen

Im Iran gibt es lediglich 97 aktive Gemeindezentren für psychische Gesundheit („Seraj-Zentren“) für über 88 Millionen Einwohner – das entspricht einem Zentrum pro 900.000 Menschen (Ministry of Health, 2023).

Im Land arbeiten weniger als 1.000 Psychiater und unter 6.000 Psychologen – weit unter dem internationalen Standard (World Bank, 2020).

🚫 3. Fehlende Aufklärung und kulturelles Tabu

Mehr als 60 % der Menschen mit psychischen Problemen suchen laut Studien nie professionelle Hilfe auf. Der Hauptgrund: soziale Stigmatisierung, Angst vor Verurteilung und fehlende Aufklärung über psychische Erkrankungen (Iranian Psychiatric Association, 2022).

💸 Teil 3: Gesellschaftliche und wirtschaftliche Folgen

💰 1. Direkte und indirekte finanzielle Belastung

Familien mit einem psychisch erkrankten Mitglied geben durchschnittlich über 30 % ihres monatlichen Einkommens für Behandlungen aus – inklusive Medikamente, Beratungen und private Klinikaufenthalte (Sharifi et al., 2015).

🧨 2. Zunahme sozialer Probleme

Es besteht ein signifikanter Zusammenhang zwischen psychischen Störungen und Problemen wie häuslicher Gewalt, Scheidung, Drogenabhängigkeit und Suizid. In westlichen Provinzen des Landes steigt die Zahl der Selbstverbrennungen von Frauen als Ausdruck psychischer und gesellschaftlicher Verzweiflung (HRANA, 2022).

📉 3. Geringe Produktivität und Auswanderung

Chronischer Stress, Angst und soziale Unsicherheit senken die Arbeitsmotivation und führen zur Flucht von Fachkräften. Laut dem Statistikzentrum Iran ist die Abwanderung von Hochqualifizierten in den letzten Jahren um 40 % gestiegen – ein Hauptgrund ist der Mangel an psychischer Sicherheit.

🛠️ Teil 4: Regierungspolitik und Herausforderungen

✅ 1. Eingeleitete Maßnahmen

Einrichtung der telefonischen Beratungsdienste 1480 und 4030.

Gründung von „Seraj“-Zentren in 24 Provinzen.

Ausbildung von Psychologen in lokalen Gesundheitszentren.

❌ 2. Schwere Defizite

Der Anteil des Budgets für psychische Gesundheit betrug 2023 weniger als 0,6 % des Gesamtgesundheitsbudgets.

Es gibt nur 1,5 psychiatrische Betten pro 100.000 Einwohner – der weltweite Durchschnitt liegt bei etwa 7.

Kein funktionierendes Überweisungssystem zwischen Grundversorgung und Fachärzten.

🔚 Fazit

Die psychische Gesundheitskrise im Iran ist kein rein medizinisches Problem, sondern ein tiefgreifendes politisch-soziales Phänomen. Ökonomische Ungleichheit, staatliches Missmanagement und die Kultur des Schweigens tragen zur Verschärfung der Situation bei. Eine wirksame Lösung erfordert einen interdisziplinären, strukturellen und politischen Ansatz – von wirtschaftlichen Reformen bis zur Umgestaltung des psychotherapeutischen Versorgungssystems.

📚 Quellen

1. Sharifi V, Amin-Esmaeili M, Hajebi A, et al. (2015). „Twelve-month prevalence and severity of DSM-IV disorders in the Iranian adult population.“ BMC Psychiatry.

https://bmcpsychology.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40359-025-02384-x

2. Gesundheitsministerium Iran, offizieller Bericht zur psychischen Gesundheit 1403 (2024).

3. Tasnim News Agency, „25 % der Iraner leiden an psychischen Störungen“, 2024.

https://www.tasnimnews.com

4. WHO Mental Health Atlas, 2022.

5. Iranian Psychiatric Association, Jahresbericht 2022.

6. HRANA – Human Rights Activists News Agency, „Selbstverbrennungen in Kurdistan“, 2022.

7. Statistikzentrum Iran, „Bericht zur Auswanderung von Fachkräften“, 2023.

8. World Bank, Health Workforce Indicators, 2020.

9. Etiad.org, „Analyse psychischer Störungen im Iran“.

https://etiad.org

10. Independent Persian, „Strukturelle und soziale Depression im Iran“, 2023.

https://independentpersian.com

بررسی سیاسی–اجتماعی اختلالات روانی در ایران و نقش حکمرانی در تعمیق آن

 

🔍 مقدمه

اختلالات روانی، امروزه به یکی از بحران‌های اساسی سلامت عمومی در ایران بدل شده‌اند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که بیش از یک‌چهارم جمعیت ایران دچار نوعی از این اختلالات هستند؛ رقمی که در برخی مناطق به بیش از ۳۵٪ نیز می‌رسد. این مقاله به بررسی همه‌جانبه بحران سلامت روان در ایران پرداخته و با تمرکز بر ابعاد سیاسی، حکمرانی و سیاست‌گذاری اجتماعی، سعی می‌کند علل ساختاری، پیامدها و راهکارهای احتمالی را با تکیه بر داده‌های دقیق و منابع معتبر تحلیل کند.

---

🧠 بخش اول: وضعیت سلامت روان در ایران – داده‌ها و آمارها

📊 ۱. شیوع اختلالات روانی در جمعیت عمومی

مطابق با آخرین پیمایش سلامت روان وزارت بهداشت، حدود ۲۵٪ از جمعیت بزرگسال ایران دچار نوعی از اختلالات روانی هستند (Tasnim News, 2024). در تهران، این نرخ حتی به ۳۷٪ می‌رسد که شامل اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلالات خواب و اختلالات روان‌پریشی است.

در برخی مناطق محروم مانند سیستان و بلوچستان و ایلام، نرخ افسردگی تا ۵۹٪ گزارش شده است (Sadeghi et al., 2019).

مطالعه‌ای از دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۲۰۲۱ نشان داد که ۴۵٪ زنان و ۲۸٪ مردان تهرانی دارای علائم اختلالات روانی هستند.

📈 ۲. روند افزایشی در طی دهه‌های اخیر

تحلیل داده‌های پژوهش‌های بلندمدت نشان می‌دهد:

شیوع اختلالات روانی از ۲۱٪ در سال ۱۹۹۹ به بیش از ۳۱٪ در سال ۲۰۱۵ رسیده است (Sharifi et al., 2015).

در سال ۲۰۲۱، بر اساس تخمین‌های مرکز تحقیقات سلامت، بیش از ۱۷ میلیون ایرانی نیازمند مداخلات روان‌پزشکی بوده‌اند (Mental Health Atlas, WHO).

---

🏛️ بخش دوم: دلایل ساختاری و حکمرانی در افزایش بحران روانی

⚠️ ۱. وضعیت اقتصادی و فقر گسترده

نرخ تورم بالای ۴۰٪، نرخ بیکاری دو رقمی و نوسانات ارزی در دهه اخیر، سطح فشار روانی در جامعه را به‌شدت افزایش داده‌اند. فقر مزمن و ناتوانی در تأمین هزینه‌های زندگی، اضطراب جمعی و احساس ناامیدی نسبت به آینده را در جامعه تشدید کرده است.

📉 ۲. ناکارآمدی سیستم حمایتی دولت

تنها ۹۷ مرکز جامع سلامت روان (سراج) در کشور فعال هستند، در حالی که جمعیت ایران بیش از ۸۸ میلیون نفر است. این یعنی به‌ازای هر ۹۰۰ هزار نفر تنها یک مرکز خدمات روانی وجود دارد (Ministry of Health, 2023).

نیروی انسانی فعال در این حوزه شامل کمتر از ۱۰۰۰ روان‌پزشک و کمتر از ۶۰۰۰ روان‌شناس در سراسر کشور است؛ رقمی بسیار پایین‌تر از استاندارد جهانی (World Bank, 2020).

🚫 ۳. ضعف آموزش عمومی و تابوهای فرهنگی

بر اساس مطالعات، بیش از ۶۰٪ افراد دارای اختلال روانی هرگز به روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه نمی‌کنند. علت اصلی، انگ اجتماعی، ترس از قضاوت، و نبود آگاهی عمومی نسبت به ماهیت بیماری روانی است (Iranian Psychiatric Association, 2022).

---

💸 بخش سوم: پیامدهای اقتصادی و اجتماعی

💰 ۱. بار مالی مستقیم و غیرمستقیم

خانواده‌هایی که یکی از اعضای آن‌ها به بیماری روانی مبتلاست، به‌طور میانگین بیش از ۳۰٪ درآمد ماهانه خود را صرف درمان می‌کنند (Sharifi et al., 2015). این شامل هزینه‌های دارو، مشاوره، بستری در مراکز خصوصی و... می‌شود.

🧨 ۲. افزایش آسیب‌های اجتماعی

بین اختلالات روانی و پدیده‌هایی چون خشونت خانگی، طلاق، اعتیاد و خودکشی رابطه معناداری وجود دارد. در برخی مناطق مانند غرب کشور، خودسوزی زنان به عنوان اعتراض به نبود آزادی و فشار روانی اجتماعی، رو به افزایش است (HRANA, 2022).

📉 ۳. بهره‌وری پایین و مهاجرت

اضطراب عمومی، ناامیدی، فشار روانی مزمن باعث کاهش انگیزه شغلی، فرار مغزها و مهاجرت می‌شود. بر اساس آمار مرکز آمار ایران، مهاجرت نخبگان در سال‌های اخیر ۴۰٪ افزایش یافته که یکی از علل اصلی آن، عدم احساس امنیت روانی و اجتماعی است.

---

🛠️ بخش چهارم: اقدامات دولت و چالش‌ها

✅ ۱. سیاست‌های اجرا شده

راه‌اندازی سامانه مشاوره تلفنی ۱۴۸۰ و ۴۰۳۰.

ایجاد مراکز سراج در ۲۴ استان.

آموزش روان‌شناسان در سطح مراکز بهداشت.

❌ ۲. چالش‌های جدی

بودجه سلامت روان در سال ۱۴۰۳ کمتر از ۰.۶٪ کل بودجه سلامت بوده است.

کمبود تخت روان‌پزشکی: تنها ۱.۵ تخت به‌ازای هر ۱۰۰ هزار نفر (در مقایسه با میانگین جهانی ۷).

نبود نظام ارجاع مؤثر؛ اختلال میان سطوح خدمات بهداشتی و تخصصی.

---

🔚 نتیجه‌گیری

بحران سلامت روان در ایران بیش از آن‌که صرفاً یک موضوع پزشکی یا فردی باشد، یک مسئله‌ی سیاسی–اجتماعی عمیق است. ساختار اقتصادی ناعادلانه، حکمرانی ضعیف در سیاست‌های اجتماعی، و فرهنگ رسمی غیرپاسخ‌گو به مسائل روانی، عواملی هستند که بحران سلامت روان را تشدید کرده‌اند. پاسخ به این بحران نیازمند نگاهی چندلایه، بین‌رشته‌ای و سیاسی است؛ از اصلاح نظام اقتصادی گرفته تا بازنگری جدی در ساختار خدمات روان‌درمانی.

📚 منابع و مآخذ

1. Sharifi V, Amin-Esmaeili M, Hajebi A, et al. (2015). "Twelve-month prevalence and severity of DSM-IV disorders in the Iranian adult population." BMC Psychiatry. https://bmcpsychology.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40359-025-02384-x

2. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. گزارش رسمی سلامت روان ۱۴۰۳.

3. خبرگزاری تسنیم، "۲۵ درصد ایرانی‌ها اختلال روان‌پزشکی دارند"، ۱۴۰۳. https://www.tasnimnews.com

4. WHO Mental Health Atlas, 2022.

5. انجمن روان‌پزشکی ایران، گزارش سالانه ۱۴۰۱.

6. HRANA (Human Rights Activists News Agency), "Self-immolation in Iranian Kurdistan", 2022.

7. مرکز آمار ایران، "گزارش مهاجرت نخبگان"، ۱۴۰۲.

8. World Bank Database, Health Workforce Indicators, 2020.

9. سایت اعتیاد: "بررسی اختلالات روانی در ایران"، https://etiad.org

10. گزارش رسانه مستقل ایران، "افسردگی ساختاری و اجتماعی در ایران"، Independent Persian, 2023. https://independentpersian.com

Die Lage im Iran nach den Angriffen Israels auf militärische und sicherheitsrelevante Einrichtungen

Nach den schweren israelischen Angriffen auf militärische und sicherheitsrelevante Einrichtungen der Islamischen Republik Iran in den vergangenen Wochen und Monaten haben sich die politischen und sozialen Strukturen im Iran erheblich verändert und zugespitzt. Diese Angriffe, die von einigen Quellen als die umfangreichsten israelischen Militäroperationen der letzten Jahre bezeichnet werden, haben auf mehreren Ebenen tiefgreifende Auswirkungen gehabt, die im Folgenden detailliert dargestellt werden.

1. Verschärfung des Sicherheitsklimas und

Zunahme der Repression

Unmittelbar nach den Angriffen hat die iranische Regierung eine Politik der „vollständigen Sicherheit“ verfolgt und das Stadtbild sichtbar militarisiert. Kontrollposten, verstärkte Präsenz von Basij-Kräften und Revolutionsgarden, nächtliche Patrouillen sowie der Einsatz von Überwachungstechnologien zur Kontrolle der Protestierenden haben massiv zugenommen. Schon kleinste Protestaktionen oder Versammlungen wurden unter dem Vorwand eines „Kriegszustands“ und zum „Schutz der nationalen Einheit“ unterdrückt.

2. Veränderung von Haushalts- und Wirtschaftsprioritäten

Diese Angriffe führten dazu, dass ein großer Teil des öffentlichen Haushalts zur Wiederherstellung beschädigter militärischer Einrichtungen und zur Stärkung der Luftverteidigung umgeleitet wurde. Infolgedessen wurden zahlreiche Infrastruktur- und Sozialprojekte gestoppt oder verlangsamt, was den wirtschaftlichen Druck auf die Bevölkerung noch verschärft hat. Die Inflation ist erneut gestiegen, der Wert des Rial hat weiter nachgegeben, und die Preise für Lebensmittel und Medikamente haben Rekordhöhen erreicht.

3. Lage der politischen und religiösen Gefangenen

Im Zuge der Schäden an Gefängnissen wie Evin oder Ghezel Hesar wurden viele politische Gefangene in andere Haftanstalten oder provisorische Gewahrsame verlegt. Diese Verlegungen erfolgten unter unhygienischen Bedingungen, ohne Zugang zu Anwälten oder Information an die Familien. Es liegen Berichte über Misshandlungen, Folter und mangelnde medizinische Versorgung in diesen neuen Einrichtungen vor.

4. Unterdrückung der Medien und Einschränkung der Informationsfreiheit

Nach den israelischen Angriffen übte die Regierung massiven Druck auf Medien und den digitalen Raum aus, um die Verbreitung unabhängiger Nachrichten über die tatsächlichen Schäden und die inneren Proteste zu verhindern. In vielen Regionen kam es zu erheblichen Internetstörungen, und unabhängige Journalistinnen und Journalisten wurden bedroht, vorgeladen oder inhaftiert. Diese Zensurpolitik führte zu einer Zunahme von Gerüchten und widersprüchlichen Informationen in der Gesellschaft.

5. Repression gegen zivilgesellschaftliche und gewerkschaftliche Akteure

Zivilgesellschaftliche Aktivisten, Gewerkschafter und Studierende, die Kritik an der Verteidigungs- oder Sicherheitspolitik der Islamischen Republik äußerten, gerieten sofort unter erhöhten Druck. Einige wurden verhaftet, andere eingeschüchtert, um ihre Aktivitäten einzustellen. Die Regierung deutete jegliche Kritik unter dem Vorwand „nationale Sicherheit im Kriegszustand“ als Verrat und stellte selbst soziale oder wirtschaftliche Forderungen als Sicherheitsbedrohung dar.

6. Psychologische Auswirkungen der Angriffe auf die Gesellschaft

Die Raketen- und Drohnenangriffe Israels auf strategische Einrichtungen haben in der Bevölkerung große Angst ausgelöst. Die Furcht vor einem größeren Krieg, dem Zusammenbruch der Infrastruktur und allgemeiner Unsicherheit hat kollektive Ängste und psychische Belastungen verstärkt. Familien leiden unter starkem Stress, und Kinder und Jugendliche sind besonders betroffen.

7. Lage von Minderheiten nach den Angriffen

Ethnische und religiöse Minderheiten gerieten in diesem Zeitraum verstärkt in den Fokus der Sicherheitsbehörden. In kurdischen und belutschischen Provinzen kam es zu zahlreichen Verhaftungen, Aktivistinnen und Aktivisten wurden beschuldigt, mit dem ausländischen Feind zu kooperieren oder Aufstände zu planen. Auch Bahai und christliche Konvertiten sahen sich neuen Bedrohungen und Schikanen ausgesetzt.

8. Verschärfung der Wirtschaftskrise

Durch den wirtschaftlichen Schock infolge der Angriffe und die Umlenkung von Finanzmitteln in den militärischen Bereich hat sich die ohnehin schwierige Lage der Bevölkerung weiter verschlechtert. Die Preise für Grundnahrungsmittel sind erneut gestiegen, Medikamente sind knapp, Transportwege gestört und die Schließung einiger Fabriken hat Arbeitslosigkeit und Armut zusätzlich verschärft. Viele Menschen sehen keinen Ausweg mehr und denken über Auswanderung nach.

9. Propagandistische Instrumentalisierung durch die Regierung

Das Regime hat versucht, diese Situation als Gelegenheit zur Stärkung der ideologischen Einheit zu nutzen. Staatsmedien verbreiten Bilder militärischer Stärke und antiisraelischer Parolen, um nationale Gefühle zu schüren. Jede Kritik an der Verteidigungspolitik wird als Verrat dargestellt. Dadurch bleiben viele soziale und wirtschaftliche Realitäten im Hintergrund.

10. Langfristige Internetbeschränkungen

Einige Fachleute warnen, dass die aktuellen Internetbeschränkungen langfristig bestehen bleiben könnten, weil die Regierung dies als effektives Mittel zur Krisenbewältigung und Protestkontrolle ansieht. Millionen Menschen sind dadurch von Bildung, Online-Handel und sozialer Vernetzung abgeschnitten, was ihren Alltag massiv beeinträchtigt.

11. Bedrohung von Migranten und Exil-Iranern

Parallel zur Krise hat die Islamische Republik auch den Druck auf im Ausland lebende Iranerinnen und Iraner erhöht. Es gibt Berichte, dass deren Familien in Iran bedroht werden und Gruppen im Ausland versuchen, kritische Stimmen einzuschüchtern oder mundtot zu machen.

12. Ausblick

Sollte die Konfrontation zwischen Iran und Israel andauern, werden die Menschen im Iran die ersten Leidtragenden sein. Während sie durch externe Bedrohungen geschädigt werden, sind sie zugleich im eigenen Land wegen kleinster Proteste oder Forderungen massiven Einschränkungen, Zensur und Einschüchterung ausgesetzt. Dieses doppelte Bedrohungsszenario stellt die iranische Gesellschaft in eine extrem fragile und gefährliche Lage und lässt kurzfristig kaum Hoffnung auf eine Verbesserung erkennen.

وضعیت ایران پس از حملات اسرائیل به مراکز نظامی و امنیتی

پس از حملات سنگین اسرائیل به تأسیسات نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر رخ داد، ساختارهای سیاسی و اجتماعی ایران دچار تغییرات و تنش‌های شدیدی شده است. این حملات که برخی منابع از آن به‌عنوان گسترده‌ترین عملیات نظامی اسرائیل در سال‌های اخیر یاد کرده‌اند، پیامدهای مهمی در چندین سطح به دنبال داشته که در ادامه به تفصیل به آن‌ها پرداخته می‌شود.

۱. تشدید فضای امنیتی و افزایش سرکوب

بلافاصله پس از حملات، حکومت ایران سیاست «امنیت کامل» را در پیش گرفت و فضای شهرها به‌طور محسوسی امنیتی‌تر شد. ایست‌های بازرسی، حضور گسترده نیروهای بسیج و سپاه پاسداران، گشت‌های شبانه و همچنین استفاده از فناوری‌های نظارتی برای کنترل معترضان افزایش یافت. کوچک‌ترین حرکت اعتراضی یا تجمع، به بهانه «وضعیت جنگی» و «حفظ وحدت ملی» سرکوب شد.

۲. تغییر در اولویت‌های بودجه‌ای و اقتصادی

این حملات باعث شد دولت ایران بخش زیادی از بودجه عمومی را به سمت بازسازی مراکز آسیب‌دیده نظامی و تقویت سامانه‌های پدافندی سوق دهد. در نتیجه بسیاری از پروژه‌های عمرانی، رفاهی و خدماتی متوقف یا کند شد و فشار اقتصادی بیشتری بر مردم وارد گردید. نرخ تورم دوباره افزایش یافته، ارزش ریال سقوط بیشتری را تجربه کرده و گرانی مواد غذایی و دارو به اوج رسیده است.

۳. وضعیت زندانیان سیاسی و عقیدتی

در جریان آسیب به زندان‌هایی مانند اوین و قزل‌حصار، بسیاری از زندانیان سیاسی به زندان‌های دیگر و بعضاً بازداشتگاه‌های موقت منتقل شدند. این انتقال‌ها در شرایطی غیربهداشتی، بدون دسترسی به وکیل یا اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها انجام شد و گزارش‌هایی از بدرفتاری، شکنجه و کمبود امکانات پزشکی در این بازداشتگاه‌های جدید منتشر گردیده است.

۴. سرکوب رسانه‌ها و محدودیت اطلاع‌رسانی

حکومت پس از حملات اسرائیل، فشار گسترده‌ای بر رسانه‌ها و فضای مجازی وارد کرد تا انتشار هرگونه اخبار مستقل از ابعاد واقعی خسارت‌ها و اعتراض‌های داخلی را کنترل کند. اینترنت در بسیاری از مناطق دچار اختلال جدی شد و خبرنگاران مستقل تهدید، احضار یا بازداشت شدند. این سیاست سانسور باعث افزایش شایعات و اخبار ضدونقیض در جامعه گردید.

۵. سرکوب فعالان مدنی و صنفی

فعالان مدنی، صنفی و دانشجویی که به سیاست‌های دفاعی یا امنیتی جمهوری اسلامی انتقاد داشتند، بلافاصله زیر فشار مضاعف قرار گرفتند. برخی بازداشت و برخی تهدید شدند تا فعالیت‌های خود را متوقف کنند. حکومت با توجیه «حفظ امنیت ملی در شرایط جنگی» هر گونه نقد را به خیانت تعبیر کرده و حتی درخواست‌های معیشتی را امنیتی جلوه داده است.

۶. تأثیر روانی حملات بر جامعه

حملات موشکی و پهپادی اسرائیل به مراکز حساس، هراس عمیقی در مردم ایجاد کرده است. ترس از جنگ گسترده‌تر، فروپاشی زیرساخت‌ها و ناامنی عمومی باعث ایجاد اضطراب جمعی شده و بسیاری از خانواده‌ها دچار استرس شدید و اختلالات روانی گردیده‌اند. کودکان و نوجوانان نیز به‌طور خاص از این فضا آسیب دیده‌اند.

۷. وضعیت اقلیت‌ها در پی حملات

اقلیت‌های قومی و مذهبی در این دوره به‌طور خاص زیر ذره‌بین نیروهای امنیتی قرار گرفتند. در استان‌های کردنشین و بلوچستان بازداشت‌های گسترده‌تری رخ داد و فعالان این مناطق متهم به همکاری با دشمن خارجی یا برنامه‌ریزی شورش شدند. علاوه بر آن، بهاییان و نوکیشان مسیحی نیز هدف فشارها و تهدیدهای تازه قرار گرفتند.

۸. شدت گرفتن بحران معیشتی

با توجه به شوک اقتصادی ناشی از حملات و انتقال منابع مالی به حوزه‌های نظامی، بحران معیشت مردم عمیق‌تر شده است. گرانی کالاهای اساسی، کمبود دارو، اختلال در حمل‌ونقل و تعطیلی برخی کارخانه‌ها موجب بیکاری گسترده‌تر و افزایش خط فقر گردیده است. بسیاری از مردم ناامیدانه به دنبال راه‌های مهاجرت یا خروج از کشور هستند.

۹. سوء‌استفاده تبلیغاتی حکومت

حاکمیت تلاش کرده از این وضعیت به‌عنوان فرصتی برای تقویت همبستگی ایدئولوژیک استفاده کند. رسانه‌های دولتی با نمایش تصاویر «قدرت‌نمایی دفاعی» و شعارهای ضداسرائیلی، سعی در تهییج احساسات ملی‌گرایانه دارند و هرگونه انتقاد از وضعیت دفاعی کشور را خیانت قلمداد می‌کنند. این روند سبب شده بخش زیادی از واقعیت‌های اجتماعی و معیشتی پنهان بماند.

۱۰. محدودیت‌های اینترنتی بلندمدت

برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که این بار محدودیت اینترنتی ممکن است به‌صورت بلندمدت برقرار بماند، چرا که حکومت آن را ابزاری کارآمد برای مدیریت بحران و کنترل اعتراض‌ها می‌بیند. این محدودیت دسترسی میلیون‌ها نفر به آموزش، تجارت آنلاین و شبکه‌های اجتماعی را مختل کرده و آسیب بزرگی به زندگی روزمره مردم وارد آورده است.

۱۱. تهدید مهاجران و ایرانیان خارج از کشور

همزمان با بحران، جمهوری اسلامی فشار بر ایرانیان خارج از کشور را هم افزایش داده است. گزارش‌هایی وجود دارد که خانواده‌های کنشگران در ایران تهدید می‌شوند و برخی گروه‌های نیابتی تلاش می‌کنند مخالفان در اروپا یا ترکیه را ساکت کنند.

۱۲. افق پیش‌رو

به نظر می‌رسد در صورت تداوم درگیری‌ها بین ایران و اسرائیل، مردم ایران نخستین قربانیان خواهند بود. آن‌ها در حالی که از تهدیدهای خارجی آسیب می‌بینند، از طرف حکومت خود نیز به‌خاطر کوچک‌ترین اعتراض یا مطالبه‌گری تحت فشار، سانسور و تهدید قرار دارند. این دوگانه فشار خارجی و داخلی جامعه ایران را در موقعیتی بسیار شکننده و خطرناک قرار داده و چشم‌انداز بهبود اوضاع را در کوتاه‌مدت تیره کرده است.

مقاله پژوهشی در خصوص نقض آزادی‌های در ایران از ۱۳۵۷ تاکنون: روند، آمار و پیامدها

 مقدمه

آزادی‌های فردی یکی از ارکان بنیادین حقوق بشر است و شامل حق آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی پوشش، آزادی اجتماعات، حق داشتن حریم خصوصی، و حق انتخاب سبک زندگی می‌باشد. این آزادی‌ها به‌طور مشخص در اسناد بین‌المللی نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر (1948) و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (1966) تضمین شده‌اند.

با این حال، در جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷، این آزادی‌ها به‌طور سیستماتیک نقض شده و حتی در بسیاری از دوره‌ها سرکوب سازمان‌یافته علیه دگراندیشان، معترضان، زنان و اقلیت‌های مذهبی و قومی صورت گرفته است. این مقاله تلاشی است برای بازخوانی روند نقض آزادی‌های فردی در ایران از سال ۱۳۵۷ تاکنون با تکیه بر آمار، اسناد و گزارش‌های معتبر جهانی.

---

۱. وضعیت آزادی‌های فردی در دهه ۱۳۶۰ (۱۹۸۰–۱۹۹۰)

پس از استقرار جمهوری اسلامی، به‌ویژه از ۱۳۵۹، موج گسترده‌ای از سرکوب گروه‌های مخالف و دگراندیشان آغاز شد. بسیاری از احزاب سیاسی (مانند حزب توده، سازمان مجاهدین خلق، جبهه ملی) سرکوب و دفاترشان تعطیل شد.

بر اساس تخمین‌های سازمان‌های حقوق بشری و شاهدان عینی، در فاصله سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ حدود ۲۰٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ نفر در ایران اعدام شدند. این موج اعدام‌ها با اوج‌گیری «اعدام‌های ۶۷» به اوج رسید، جایی که گفته می‌شود دست‌کم ۳٬۰۰۰ تا ۵٬۰۰۰ زندانی سیاسی طی چند هفته تیرباران شدند.

در همین دوره، حق آزادی بیان به‌شدت محدود شد و بسیاری از روزنامه‌ها توقیف گردیدند.

آزادی پوشش برای زنان به‌طور کامل از میان رفت و حجاب اجباری از سال ۱۳۵۹ قانون شد، به‌گونه‌ای که در همان سال‌ها هزاران زن به‌دلیل رعایت‌نکردن قوانین پوشش بازداشت یا توبیخ شدند.

---

۲. دهه ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰: تثبیت کنترل و سرکوب فرهنگی

دهه ۷۰ هم‌زمان با بازسازی کشور پس از جنگ بود، اما فضای آزادی‌های فردی همچنان بسته باقی ماند. برخی روشنفکران و نویسندگان در پروژه «قتل‌های زنجیره‌ای» توسط نیروهای امنیتی کشته شدند؛ از جمله داریوش فروهر و همسرش پروانه اسکندری در ۱۳۷۷.

گزارش عفو بین‌الملل (Amnesty International) نشان می‌دهد در همین دهه حداقل ۲۰۰ نفر از اقلیت‌های مذهبی بهائی به‌دلیل باورهایشان اعدام یا به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شدند. همچنین آزادی تجمع و تشکل‌های صنفی تقریباً غیرممکن بود و فعالان کارگری همواره در معرض بازداشت‌های فله‌ای قرار داشتند.

در دهه ۸۰، با اوج‌گیری اعتراضات دانشجویی ۱۳۸۲ و ۱۳۸۶، باز هم سرکوب شدیدی اعمال شد. بنا بر گزارش دیده‌بان حقوق بشر (HRW)، در جریان اعتراضات دانشجویان در سال ۱۳۸۲ دست‌کم ۳٬۰۰۰ نفر بازداشت شدند و صدها دانشجو از تحصیل محروم گردیدند.

---

۳. دهه ۱۳۹۰: گسترش اعتراضات و شدت‌گرفتن خشونت

دهه ۹۰ را می‌توان نقطه عطفی در نقض آزادی‌های فردی دانست. اعتراضات ۱۳۸۸ (جنبش سبز) و سپس اعتراضات ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ بیانگر ناکامی نظام در پاسخگویی به مطالبات مردمی بود.

در اعتراضات ۱۳۹۸ (آبان‌ماه) که در واکنش به گرانی بنزین شروع شد، منابع بین‌المللی تعداد کشته‌شدگان را بین ۳۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر برآورد کرده‌اند و بیش از ۷٬۰۰۰ نفر در همان ماه بازداشت شدند. همچنین اینترنت به‌طور کامل برای یک هفته قطع شد و عملاً هیچ جریان اطلاع‌رسانی در داخل کشور وجود نداشت.

در این سال‌ها آمار اعدام‌ها نیز افزایش پیدا کرد. سازمان عفو بین‌الملل گزارش داد در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸) ایران با حدود ۲۵۱ اعدام در رده دوم جهان پس از چین قرار داشت.

---

۴. ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲: جنبش «زن، زندگی، آزادی» و تشدید سرکوب

مرگ مهسا امینی در شهریور ۱۴۰۱ در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی جرقه اعتراضات بزرگی را زد که ابعاد جهانی پیدا کرد.

طبق آمار سازمان حقوق بشر ایران (IHR):

بیش از ۵۵۱ نفر کشته شدند (از جمله دست‌کم ۶۸ کودک)

حدود ۱۹٬۲۰۰ نفر بازداشت

بیش از ۴۰۰ نفر دچار نقص عضو یا نابینایی ناشی از شلیک مستقیم شدند

دست‌کم ۴ زندانی سیاسی اعدام شدند به‌عنوان پیام هشدار به معترضان

همچنین در این دوره، اینترنت بارها و بارها با کاهش ۹۰٪ پهنای باند محدود شد. گزارش نت‌بلاکس نشان می‌دهد در اوج اعتراضات تنها ۵٪ ظرفیت اینترنت در ایران فعال بود.

زنان در همین دوره فشار مضاعفی را تجربه کردند:

احضار هزاران نفر به دادگاه برای بدحجابی

پلمب صدها مغازه و مرکز تجاری

توقیف خودروها به‌دلیل رعایت‌نکردن حجاب

---

۵. نقض آزادی‌های اقلیت‌ها

اقلیت‌های مذهبی

بهائیان همچنان از حق تحصیل در دانشگاه‌ها محروم‌اند

گزارش‌ها حاکی است حدود ۹۰ بهائی تا ژانویه ۲۰۲۳ در زندان بوده‌اند

مسیحیان نوکیش، دراویش و اهل سنت نیز بارها بازداشت و محاکمه شده‌اند

اقلیت‌های قومی

فعالان کرد، بلوچ و عرب از بالاترین نرخ اعدام برخوردارند

در استان سیستان و بلوچستان، اعتراضات آبان ۱۴۰۱ دست‌کم ۱۲۸ کشته بر جای گذاشت

در ۱۴۰۲، دست‌کم ۴۰ فعال سیاسی بلوچ به اتهام‌های امنیتی اعدام شدند

---

۶. وضعیت اعدام‌ها در ایران (آمار کلان)

طبق گزارش‌های رسمی و منابع مستقل:

سال ۲۰۲۲: حدود ۵۸۰ اعدام

سال ۲۰۲۳: ۸۵۳ اعدام (بیشترین طی ۸ سال اخیر)

سال ۲۰۲۴: ۹۷۵ اعدام (نزدیک به رکورد یک دهه گذشته)

در مجموع از ۱۹۷۹ تا امروز تخمین زده می‌شود بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ اعدام ثبت شده باشد (منابع مستقل مانند Iran Human Rights Documentation Center)

حدود ۶۰٪ از این اعدام‌ها در ۱۰ سال اخیر مرتبط با جرائم مواد مخدر بوده و مابقی به جرائم سیاسی یا امنیتی و حتی مسائل اخلاقی نسبت داده شده‌اند.

---

۷. سایر آزادی‌های فردی

آزادی بیان

روزنامه‌نگاران در ایران مرتباً بازداشت می‌شوند

طبق گزارش گزارشگران بدون مرز (RSF)، ایران در سال ۲۰۲۴ رتبه ۱۷۷ از ۱۸۰ کشور در شاخص آزادی مطبوعات را کسب کرده

آزادی اجتماعات

هرگونه تجمع بدون مجوز عملاً غیرممکن است

فعالان صنفی کارگری (مثلاً معلمان) بارها بازداشت یا تهدید شده‌اند

تجمعات کوچک در حمایت از حقوق زنان یا محیط زیست در بسیاری موارد با خشونت پراکنده می‌شود

آزادی پوشش

همچنان برای زنان حجاب اجباری است

طبق گزارش عفو بین‌الملل، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۵۰٬۰۰۰ زن به‌دلیل حجاب بازداشت یا احضار شدند

---

۸. نتیجه‌گیری

از ۱۳۵۷ تاکنون، جمهوری اسلامی ایران در زمینه رعایت آزادی‌های فردی از استانداردهای جهانی فاصله‌ای جدی داشته است.

سرکوب آزادی بیان، اجتماعات، پوشش، عقیده و حتی حریم خصوصی شهروندان در این کشور ساختاری و برنامه‌ریزی‌شده است.

به‌رغم اعتراضات گسترده، حاکمیت همچنان با ابزارهای قضایی، پلیسی، امنیتی و قوانین سختگیرانه تلاش می‌کند آزادی‌های فردی را محدود کند.

راهکارهای پیشنهادی

مستندسازی مداوم نقض‌ها

استفاده از مکانیزم‌های بین‌المللی (مانند صلاحیت جهانی)

همکاری فعال با سازمان‌های حقوق بشری

افزایش آگاهی عمومی و رسانه‌ای برای حفظ فشار افکار عمومی جهانی

---

منابع

1. Amnesty International, 2024: amnesty.org

2. Human Rights Watch, 2024: hrw.org

3. UN Special Rapporteur on Human Rights in Iran: گزارش A/79/371

4. Iran Human Rights Documentation Center, 2024

5. Reporters Without Borders 2024: rsf.org

6. Freedom House 2024: freedomhouse.org

7. Iran Human Rights (IHR), 2023

8. IranWire, 2024

9. NetBlocks (گزارش قطع اینترنت ۱۴۰۱)

10. BBC Persian و رادیو فردا، گزارش‌های آرشیوی ۱۴۰۱–۱۴۰۲

11. The Guardian, 2025: 'A new wave of repression'

12. Associated Press, 2025: Survivor of Israel's attack on Iran's Evin prison

13. New York Post, 2025: Iran executes 6 people after speedy trials

14. Wikipedia (Political repression in Iran)

Verletzungen der individuellen Freiheitsrechte im Iran seit 1979: Verlauf, Statistiken und Folgen

 Einleitung

Individuelle Freiheitsrechte bilden einen Grundpfeiler der Menschenrechte. Dazu gehören Meinungsfreiheit, Glaubensfreiheit, Versammlungsfreiheit, das Recht auf Privatheit sowie die freie Wahl des Lebensstils. Diese Rechte sind in internationalen Dokumenten wie der Allgemeinen Erklärung der Menschenrechte (1948) und dem Internationalen Pakt über bürgerliche und politische Rechte (1966) verankert.

Nach der Islamischen Revolution 1979 wurden diese Rechte im Iran jedoch systematisch eingeschränkt. Besonders gegen Andersdenkende, Frauen sowie religiöse und ethnische Minderheiten ging das Regime mit systematischer Unterdrückung vor. Dieser Artikel bietet einen Überblick über die Entwicklung der Einschränkungen individueller Freiheitsrechte im Iran seit 1979 – untermauert mit Statistiken und Berichten seriöser internationaler Quellen.

1. Die Lage in den 1980er Jahren

Nach der Gründung der Islamischen Republik begann ab 1980 eine massive Unterdrückungswelle gegen politische Gruppen und Andersdenkende. Parteien wie die Tudeh-Partei, die Volksmudschaheddin und die Nationale Front wurden verboten, ihre Büros geschlossen.

Laut Menschenrechtsorganisationen wurden zwischen 1980 und 1988 rund 20.000 bis 30.000 Menschen hingerichtet. Besonders während der Massenhinrichtungen von 1988 kamen Schätzungen zufolge mindestens 3.000 bis 5.000 politische Gefangene innerhalb weniger Wochen ums Leben.

In dieser Zeit wurde auch die Meinungsfreiheit massiv beschnitten, viele Zeitungen verboten und geschlossen.

Ab 1980 wurde der Hijab für Frauen verpflichtend, wodurch tausende Frauen festgenommen oder bestraft wurden, weil sie die Vorschriften zur Kleidung nicht einhielten.

2. Die 1990er und 2000er Jahre: Festigung der Kontrolle

Die 1990er Jahre standen im Zeichen des Wiederaufbaus nach dem Krieg, jedoch blieb der Freiheitsraum extrem eingeschränkt. Zahlreiche Intellektuelle und Schriftsteller wurden im Rahmen der sogenannten „Kettenmorde“ ermordet, darunter Dariush Foruhar und seine Frau Parwaneh Eskandari im Jahr 1998.

Berichten von Amnesty International zufolge wurden in diesem Jahrzehnt mindestens 200 Angehörige der Bahai-Religion wegen ihres Glaubens hingerichtet oder zu langen Haftstrafen verurteilt. Die Gründung von Gewerkschaften oder unabhängigen Vereinen war kaum möglich, viele Aktivisten wurden verhaftet.

Auch die Studentenproteste 2003 und 2007 wurden brutal unterdrückt. Laut Human Rights Watch wurden im Jahr 2003 mindestens 3.000 Studenten festgenommen, Hunderte von ihnen vom Studium ausgeschlossen.

3. Die 2010er Jahre: Proteste und zunehmende Gewalt

Die 2010er Jahre markierten eine neue Phase des Widerstands. Die Proteste nach der Präsidentschaftswahl 2009 (grüne Bewegung) sowie die Proteste von 2017 und 2019 zeigten die Unzufriedenheit der Bevölkerung.

Bei den Protesten im November 2019, die wegen drastischer Benzinpreiserhöhungen begannen, starben laut internationalen Quellen zwischen 300 und 1.500 Menschen, während mehr als 7.000 Personen festgenommen wurden.

Das Internet war während einer ganzen Woche vollständig abgeschaltet, wodurch keine Informationsweitergabe möglich war.

Iran gehörte 2019 mit rund 251 dokumentierten Hinrichtungen nach China zu den Ländern mit den meisten Todesstrafen weltweit (Amnesty International).

4. 2021 bis 2023: „Frauen, Leben, Freiheit“ und neue Unterdrückung

Der Tod von Mahsa Amini im September 2022 in Polizeigewahrsam löste eine landesweite Protestwelle aus, die weltweite Aufmerksamkeit bekam.

Laut Iran Human Rights (IHR) wurden:

mehr als 551 Menschen getötet (darunter mindestens 68 Minderjährige)

etwa 19.200 Personen verhaftet

über 400 Menschen durch direkte Schüsse dauerhaft verletzt oder erblindet

mindestens 4 politische Gefangene als Abschreckung hingerichtet

In dieser Zeit wurde das Internet mehrfach auf nur 5 % der normalen Kapazität heruntergefahren (NetBlocks).

Besonders Frauen litten in diesem Zeitraum unter verschärften Kontrollen:

tausende Vorladungen vor Gericht wegen angeblicher Schleierverstöße

Schließung hunderter Geschäfte

Konfiszierung von Fahrzeugen

5. Einschränkungen gegen Minderheiten

Religiöse Minderheiten

Bahai werden weiterhin von Hochschulen ausgeschlossen

bis Januar 2023 waren etwa 90 Bahai wegen ihrer Religion im Gefängnis

auch Christen, Sufis und sunnitische Aktivisten wurden mehrfach festgenommen

Ethnische Minderheiten

Kurden, Belutschen und Araber sind überdurchschnittlich oft von Hinrichtungen betroffen

in der Provinz Sistan und Belutschistan starben im Herbst 2022 mindestens 128 Demonstranten

im Jahr 2023 wurden mindestens 40 Belutsch-Aktivisten hingerichtet

6. Überblick Hinrichtungen (gesamt)

Laut offiziellen und unabhängigen Berichten:

2022: rund 580 Hinrichtungen

2023: 853 Hinrichtungen

2024: 975 Hinrichtungen (Höchststand seit 2015)

Schätzungen zufolge wurden seit 1979 insgesamt über 200.000 Menschen hingerichtet (Iran Human Rights Documentation Center)

Etwa 60 % der Hinrichtungen der letzten zehn Jahre betrafen Drogendelikte, der Rest politische, sicherheitsrelevante oder moralische Vorwürfe.

7. Weitere Einschränkungen

Meinungsfreiheit

Journalist:innen werden regelmäßig verhaftet

laut Reporter ohne Grenzen belegt Iran Platz 177 von 180 im Pressefreiheitsindex 2024

Versammlungsfreiheit

jede nicht genehmigte Demonstration wird meist sofort aufgelöst

Gewerkschaftsbewegungen (z. B. Lehrerverbände) stehen unter ständiger Beobachtung

selbst Umwelt- oder Frauenrechtsproteste werden mit Polizeigewalt niedergeschlagen

Kleiderfreiheit

der Kopftuchzwang gilt nach wie vor

laut Amnesty International wurden 2023 über 150.000 Frauen wegen Verstößen gegen die Kleiderordnung vorgeladen oder verhaftet

8. Fazit

Seit 1979 hat die Islamische Republik Iran in weiten Bereichen individuelle Freiheitsrechte stark eingeschränkt.

Meinungsfreiheit, Versammlungsfreiheit, Glaubensfreiheit und das Recht auf selbstbestimmtes Leben werden systematisch unterdrückt.

Trotz massiver Proteste hält das Regime mit Hilfe von Justiz, Polizei und repressiven Gesetzen an dieser Linie fest.

Empfohlene Maßnahmen:

gründliche Dokumentation aller Menschenrechtsverletzungen

Nutzung internationaler Instrumente (z. B. Weltrechtsprinzip)

stärkere Kooperation mit internationalen Menschenrechtsorganisationen

Förderung weltweiter Solidarität und öffentlicher Aufmerksamkeit

Quellen

1. Amnesty International, 2024: amnesty.org

2. Human Rights Watch, 2024: hrw.org

3. UN Special Rapporteur für Iran, Bericht A/79/371

4. Iran Human Rights Documentation Center, 2024

5. Reporter ohne Grenzen, 2024: rsf.org

6. Freedom House 2024: freedomhouse.org

7. Iran Human Rights (IHR), 2023

8. IranWire, 2024

9. NetBlocks, Internetabschaltungen 2022

10. BBC Persian und Radio Farda, Archivberichte 2022–2023

11. The Guardian, 2025

12. Associated Press, 2025

13. New York Post, 2025

14. Wikipedia (Politische Repression im Iran)

Systematische Verletzung der Menschenrechte im Bereich der Selbstständigen im Iran: Eine umfassende Analyse

 Zusammenfassung

Im Iran spielen Selbstständige eine zentrale Rolle in der Wirtschaft und im sozialen Gefüge. Trotz ihrer Bedeutung sind sie jedoch häufig systematischen Menschenrechtsverletzungen ausgesetzt. Dieser Artikel untersucht die verschiedenen Dimensionen dieser Verstöße, analysiert die zugrunde liegenden Ursachen und bietet Empfehlungen zur Verbesserung der Situation. 

---

1. Einführung

Selbstständige im Iran umfassen eine breite Palette von Berufen, darunter Handwerker, Händler, Dienstleister und Freiberufler. Sie tragen erheblich zur Wirtschaft bei, sind jedoch oft von grundlegenden Arbeitsrechten ausgeschlossen. Diese Ausgrenzung führt zu prekären Arbeitsbedingungen und macht sie anfällig für verschiedene Formen der Ausbeutung und Diskriminierung. 

---

2. Bedeutung der Selbstständigen in der iranischen Wirtschaft

Anteil an der Beschäftigung: Laut dem iranischen Statistikzentrum (2023) machen Selbstständige etwa 35 % der Erwerbsbevölkerung aus. 

Beitrag zum BIP: Schätzungen zufolge tragen sie zu etwa 30 % des Bruttoinlandsprodukts bei, insbesondere in den Bereichen Handel, Handwerk und Dienstleistungen. 

---

3. Formen der Menschenrechtsverletzungen

3.1. Soziale und wirtschaftliche Ausgrenzung

Fehlender Zugang zu Sozialversicherungen: Viele Selbstständige haben keinen Zugang zu Kranken-, Renten- oder Arbeitslosenversicherungen, was sie in Krisenzeiten besonders verletzlich macht. 

Unzureichende rechtliche Absicherung: Es fehlt an gesetzlichen Rahmenbedingungen, die ihre Rechte schützen und faire Arbeitsbedingungen gewährleisten. 

3.2. Einschränkung der Vereinigungsfreiheit

Verbot unabhängiger Gewerkschaften: Die Gründung unabhängiger Berufsverbände ist stark eingeschränkt, was die kollektive Interessenvertretung erschwert. 

Repression gegen Aktivisten: Berufsständische Aktivisten sehen sich häufig Repressionen wie Verhaftungen und Einschüchterungen ausgesetzt. 

3.3. Diskriminierung und Marginalisierung

Geschlechterdiskriminierung: Frauen in selbstständigen Berufen erfahren oft doppelte Diskriminierung aufgrund ihres Geschlechts und ihres Berufsstatus. 

Ethnische und religiöse Minderheiten: Angehörige von Minderheiten sind überproportional von Benachteiligungen betroffen, sowohl wirtschaftlich als auch sozial. 

---

4. Ursachen der Menschenrechtsverletzungen

Autoritäre Staatsstruktur: Die politische Struktur des Iran begünstigt die Kontrolle über unabhängige wirtschaftliche Aktivitäten und unterdrückt abweichende Stimmen. 

Wirtschaftliche Instabilität: Inflation, Sanktionen und wirtschaftliche Misswirtschaft führen zu unsicheren Arbeitsbedingungen und erhöhen die Anfälligkeit für Ausbeutung. 

Fehlende internationale Arbeitsstandards: Der Iran hat viele internationale Arbeitsnormen nicht ratifiziert oder implementiert, was den Schutz der Rechte von Selbstständigen erschwert. 

---

5. Auswirkungen auf die Gesellschaft

Zunahme der Armut: Die prekären Arbeitsbedingungen führen zu einem Anstieg der Armut unter Selbstständigen und ihren Familien. 

Soziale Unzufriedenheit: Die systematische Benachteiligung fördert soziale Spannungen und kann zu Protesten und Unruhen führen. 

Abwanderung von Fachkräften: Viele qualifizierte Selbstständige verlassen das Land auf der Suche nach besseren Arbeitsbedingungen, was zu einem "Brain Drain" führt. 

---

6. Empfehlungen zur Verbesserung der Situation

Reform der Arbeitsgesetze: Einführung gesetzlicher Regelungen, die die Rechte von Selbstständigen schützen und faire Arbeitsbedingungen gewährleisten. 

Förderung unabhängiger Berufsverbände: Ermöglichung der Gründung und Tätigkeit unabhängiger Gewerkschaften zur Vertretung der Interessen von Selbstständigen. 

Sozialversicherungsausbau: Schaffung von Zugang zu Sozialversicherungen für Selbstständige, um ihre soziale Absicherung zu verbessern. 

Internationale Zusammenarbeit: Zusammenarbeit mit internationalen Organisationen zur Implementierung von Arbeitsstandards und Menschenrechtsnormen. 

---

7. Fazit

Die Selbstständigen im Iran stehen vor erheblichen Herausforderungen und sind systematischen Menschenrechtsverletzungen ausgesetzt. Um ihre Situation zu verbessern, sind umfassende Reformen auf politischer, wirtschaftlicher und sozialer Ebene erforderlich. Nur durch gezielte Maßnahmen kann eine gerechtere und inklusivere Gesellschaft geschaffen werden, in der die Rechte aller Arbeitskräfte respektiert und geschützt werden. 

---

Quellen

1. Iranisches Statistikzentrum (2023): Arbeitsmarktbericht. 

2. Amnesty International: Menschenrechtslage im Iran.  

3. LabourNet Germany: Arbeitsbedingungen im Iran.  

4. Human Rights Watch: Berichte zu Arbeitsrechten im Iran. 

5. International Labour Organization (ILO): Arbeitsstandards und Empfehlungen. 

عنوان مقاله پژوهشی : بررسی نظام‌مند نقض حقوق بشر در حوزه مشاغل آزاد در ایران: ابعاد، عوامل، پیامدها و راهکارها

چکیده

در ایران، مشاغل آزاد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های اشتغال‌زایی، میلیون‌ها نفر را درگیر خود کرده است. اما به‌رغم سهم عمده در اقتصاد کشور، فعالان این حوزه از ابتدایی‌ترین حقوق اجتماعی و انسانی خود محروم‌اند. این مقاله، با اتکا به داده‌های آماری و گزارش‌های رسمی و غیررسمی، به بررسی ابعاد مختلف نقض حقوق بشر در این حوزه می‌پردازد و با تحلیل دلایل ساختاری، سیاسی و اقتصادی، پیشنهادهایی برای بهبود این وضعیت ارائه می‌دهد. هدف، روشن ساختن وضعیت آسیب‌پذیر مشاغل آزاد و ایجاد بستری برای گفتمان عدالت اجتماعی در ایران است.

۱. مقدمه

مشاغل آزاد در بسیاری از کشورها به‌عنوان پایه‌ای برای کارآفرینی، توسعه اقتصادی و کاهش بیکاری شناخته می‌شوند. در ایران نیز این مشاغل از جمله منابع مهم درآمد برای میلیون‌ها خانواده محسوب می‌شوند. با این حال، نبود سیاست‌گذاری‌های منسجم، عدم حمایت قانونی و اقتصادی، نبود امنیت شغلی، محدودیت در آزادی بیان صنفی و تبعیض ساختاری، موجب شده است که شاغلان در این بخش با سطح بالایی از نقض حقوق بشر مواجه باشند.

۲. جایگاه مشاغل آزاد در ساختار اقتصادی ایران

۲.۱. آمار اشتغال

طبق داده‌های مرکز آمار ایران (۱۴۰۲)، حدود ۴۵.۳ درصد از جمعیت شاغل کشور در بخش مشاغل آزاد فعال‌اند.

این رقم شامل افرادی با مشاغل خدماتی (۲۶٪)، تولیدی خرد (۱۲٪)، حمل‌ونقل (۳٪) و مشاغل خانگی (۴٪) است.

۲.۲. سهم اقتصادی

برآوردها نشان می‌دهد که مشاغل آزاد بین ۳۵ تا ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران را تشکیل می‌دهند.

اما این سهم، نه در سیاست‌گذاری‌ها و نه در قوانین حمایتی، بازتابی ندارد.

۳. انواع نقض حقوق بشر در حوزه مشاغل آزاد

۳.۱. محرومیت از حقوق اجتماعی و اقتصادی

الف) عدم بیمه

از مجموع بیش از ۱۶ میلیون نیروی کار در بخش آزاد، تنها کمتر از ۲۰ درصد تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی یا سلامت قرار دارند.

نداشتن بیمه منجر به فقر درمانی، ناتوانی در دوران بیماری، و نداشتن مستمری بازنشستگی می‌شود.

ب) نبود دستمزد مکفی

در غیاب قراردادهای رسمی، میزان دستمزد در مشاغل آزاد اغلب کمتر از حداقل دستمزد مصوب سالانه (در سال ۱۴۰۳ معادل ۸ میلیون تومان) است.

گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که در برخی مناطق، کارگران آزاد با درآمد روزانه کمتر از ۲۰۰ هزار تومان زندگی می‌کنند.

۳.۲. تبعیض و خشونت ساختاری

الف) سرکوب اعتراضات صنفی

فعالان صنفی در اصناف مانند رانندگان، کارگران ساختمانی یا دستفروشان، در صورت مطالبه حقوق خود با بازداشت، تهدید، یا محرومیت از فعالیت مواجه می‌شوند.

نمونه‌های شناخته‌شده‌ای مانند اعتصاب رانندگان کامیون در سال ۱۳۹۷، با دستگیری‌های گسترده روبرو شد.

ب) تبعیض جنسیتی

زنان در مشاغل آزاد، با دستمزد کمتر، امنیت شغلی ضعیف‌تر و محدودیت‌های فرهنگی و قانونی بیشتری مواجه‌اند.

در مشاغلی مثل خیاطی، آرایشگری، فروشندگی خیابانی و کار در کارگاه‌های خانگی، تا ۵۰ درصد درآمد کمتری نسبت به مردان دارند.

۳.۳. نبود حمایت حقوقی و قانونی

قانون کار ایران، بخش عمده‌ای از مشاغل آزاد را تحت پوشش قرار نمی‌دهد.

نبود قرارداد، بیمه و نهاد نظارتی فعال، امکان بهره‌کشی گسترده از کارگران را فراهم کرده است.

۴. وضعیت کودکان و نوجوانان در مشاغل آزاد

طبق آمار سال ۱۴۰۱، بیش از ۹۰۰ هزار کودک کار در ایران فعال‌اند که اغلب در مشاغل آزاد (مانند گل‌فروشی، زباله‌گردی، کار در کارگاه‌ها) مشغول‌اند.

این وضعیت نقض مستقیم کنوانسیون حقوق کودک (سازمان ملل) است که ایران در سال ۱۳۷۲ به آن پیوسته است.

۵. آثار روانی، اجتماعی و سیاسی نقض حقوق بشر در این حوزه

۵.۱. آثار روانی

ناامنی شغلی، فقر، نبود بیمه و درمان مناسب، به اضطراب، افسردگی، و آسیب‌های روانی در بین شاغلان آزاد منجر شده است.

۵.۲. آثار اجتماعی

افزایش شکاف طبقاتی، بی‌اعتمادی به حکومت، مهاجرت به حاشیه شهرها، افزایش نرخ طلاق و ترک تحصیل فرزندان در خانواده‌های مشاغل آزاد.

۵.۳. آثار سیاسی

ضعف در سازمان‌یابی، نبود نمایندگان صنفی مستقل و سرکوب تشکل‌ها باعث شده است که صدای این گروه به‌ندرت شنیده شود.

این وضعیت به تضعیف مشروعیت نهادهای رسمی و افزایش بی‌ثباتی اجتماعی دامن می‌زند.

۶. تجربه جهانی و مقایسه تطبیقی

در کشورهای توسعه‌یافته:

اتحادیه‌های کارگری قوی، بیمه‌های پایه همگانی و قوانین سخت‌گیرانه کار، از حقوق شاغلان آزاد حمایت می‌کنند.

در کشورهای در حال توسعه:

کشورهایی مانند هند و برزیل با ارائه وام‌های خرد، طرح‌های بیمه‌ای و آموزش‌های حرفه‌ای رایگان، تلاش کرده‌اند این گروه را توانمند کنند.

در ایران:

حمایت‌های پراکنده و ناکافی بوده و فاقد انسجام و برنامه‌ریزی درازمدت است.

۷. پیشنهادات اصلاحی برای حمایت از حقوق شاغلان آزاد

1. اصلاح قانون کار برای پوشش دادن مشاغل آزاد و مشاغل غیررسمی

2. ایجاد نهادهای نظارتی مستقل صنفی و قانونی برای پیگیری حقوق شغلی

3. توسعه بیمه‌های پایه درمانی، حوادث و بازنشستگی با همکاری دولت و نهادهای مردمی

4. افزایش آگاهی شغلی و حقوقی کارگران آزاد از طریق رسانه‌ها و آموزش‌های عمومی

5. ایجاد صندوق حمایت از مشاغل آسیب‌پذیر در دوران بحران‌هایی نظیر پاندمی

6. حمایت از زنان، کودکان، و اقلیت‌های قومی فعال در مشاغل آزاد

۸. نتیجه‌گیری

نقض حقوق بشر در حوزه مشاغل آزاد در ایران، مسئله‌ای عمیق و ساختاری است که ریشه در سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد، نبود حمایت‌های اجتماعی و فشارهای سیاسی دارد. بدون اقدام قاطع برای اصلاح وضعیت این قشر عظیم از جامعه، نمی‌توان انتظار تحقق عدالت اجتماعی و توسعه پایدار داشت. صدای این مردم، نیاز به شنیده شدن دارد، و سیاست‌گذاران مسئولیت دارند که نه تنها عدالت اقتصادی بلکه کرامت انسانی آنان را تضمین کنند.

منابع

1. مرکز آمار ایران. "بررسی اشتغال در ایران – گزارش سالانه ۱۴۰۲"

2. سازمان تأمین اجتماعی. "گزارش سالانه پوشش بیمه‌ای در ایران، ۱۴۰۲"

3. دیده‌بان حقوق بشر (HRW). "Human Rights in Iran – 2023 Annual Report"

4. سازمان عفو بین‌الملل. "Iran: Women Workers Discriminated and Undervalued – 2023"

5. اتحادیه آزاد کارگران ایران. "وضعیت حقوقی کارگران بدون قرارداد – ۱۴۰۲"

6. خبرگزاری ایلنا، تابناک، انصاف‌نیوز – تحلیل‌ها و گزارش‌های میدانی مشاغل آزاد

7. بانک جهانی. "Support Systems for Informal Workers in Developing Countries"

8. ILO (سازمان بین‌المللی کار). "Decent Work for Informal Workers – Global Report 2022"

نقض حقوق بشر در ایران در حوزه کارگری: بررسی مستند و آمار

 

مقدمه

کار، محور اساسی زندگی اجتماعی و اقتصادی بشر است و رعایت حقوق کارگران، نشان‌دهنده میزان تعهد یک کشور به اصول عدالت اجتماعی و حقوق بشر است. در ایران، با وجود قوانین داخلی همچون قانون کار و همچنین عضویت در سازمان بین‌المللی کار (ILO)، اما در واقعیت، موارد گسترده‌ای از نقض حقوق کارگران دیده می‌شود. از عدم پرداخت دستمزد و نبود امنیت شغلی گرفته تا سرکوب اعتراضات صنفی، شرایط خطرناک محیط کار، و محرومیت زنان و کودکان از حقوق بنیادین. این مقاله به بررسی جامع این موارد با تکیه بر آمار و گزارش‌های رسمی و حقوق بشری می‌پردازد.

۱. نبود امنیت شغلی و معوقات مزدی

یکی از اصلی‌ترین مصادیق نقض حقوق کارگران در ایران، پرداخت‌نشدن حقوق به‌موقع و اخراج‌های گسترده بدون ضابطه است:

در سال ۱۴۰۳، ۱۸٬۱۲۱ کارگر جمعاً ۵۹۲ ماه حقوق دریافت نکرده‌اند.

۴٬۷۶۵ کارگر از سوی کارفرما بدون پرداخت مزایا یا دلایل موجه اخراج یا تعدیل شده‌اند.

در بسیاری از موارد، قراردادهای موقت یا سفیدامضا کارگران را در وضعیت بی‌ثبات و بدون امنیت شغلی قرار می‌دهد.

۲. فقدان بیمه و حمایت اجتماعی

بیش از ۵۲۵٬۵۹۲ کارگر از بیمه محروم‌اند.

۴۸۸ ماه پرداخت‌نشدن بیمه برای کارگران رسمی یا پیمانی گزارش شده است.

کارگران فصلی، ساختمانی، کشاورزی و خدماتی بیشترین سهم را از این وضعیت دارند.

۳. ایمنی محیط کار و آمار بالای حوادث

نبود استانداردهای ایمنی، ضعف نظارت، و کوتاهی کارفرمایان در تأمین تجهیزات مناسب، منجر به حوادث مرگبار و آسیب‌های جبران‌ناپذیر شده است:

در سال ۱۴۰۳، ۲٬۰۴۲ کارگر جان خود را در محیط کار از دست دادند.

بیش از ۱۶٬۱۱۳ کارگر دچار آسیب‌های جدی جسمی و روانی شده‌اند.

رتبه ایمنی شغلی ایران در جهان بسیار پایین است (رتبه ۱۰۲).

۴. سرکوب سازمان‌یافته فعالان صنفی

فعالیت صنفی در ایران نه‌تنها آزاد نیست، بلکه با مجازات‌های شدید امنیتی و قضایی مواجه است:

۲۸ فعال کارگری در سال ۱۴۰۳ بازداشت شده‌اند.

۹ نفر از فعالان به مجموعاً ۳۰۱ ماه زندان محکوم شده‌اند.

مواردی از شکنجه، تهدید خانواده‌ها و احکام سنگین نیز ثبت شده است.

نمونه‌های شاخص:

اسماعیل بخشی – سندیکای نیشکر هفت‌تپه

سپیده قلیان – فعال رسانه‌ای و حامی حقوق کارگران

جعفر عظیم‌زاده، رضا شهابی، بهنام ابراهیم‌زاده – از چهره‌های برجسته فعالان صنفی

۵. وضعیت کودکان کار

کار کودکان در ایران پدیده‌ای گسترده و نگران‌کننده است:

تنها در شهر تهران، بیش از ۷۰٬۰۰۰ کودک کار و خیابان شناسایی شده‌اند.

کودکان مهاجر، به‌ویژه افغان‌ها، بیشترین آسیب‌پذیری را دارند.

بسیاری از آن‌ها در مشاغل خطرناک مثل زباله‌گردی، کارگاه‌های زیرزمینی، یا کارهای سنگین بدون آموزش فعالیت می‌کنند.

۶. تبعیض و محرومیت علیه زنان کارگر

زنان در بازار کار ایران با انواع تبعیض‌های جنسیتی مواجه‌اند:

حقوق کمتر از مردان برای انجام کار مشابه

عدم دسترسی به مرخصی زایمان کافی یا مهدکودک در محیط کار

حضور گسترده در مشاغل غیررسمی، با حقوق کم و بدون بیمه

۷. اعتراضات و اعتصابات کارگری

با نبود سازوکار قانونی برای اعتراض، کارگران اغلب به اعتصاب یا تجمع خیابانی روی می‌آورند:

در سال ۱۴۰۳، ۷۲۵ تجمع کارگری و ۱۳۷۸ اعتصاب گزارش شده است.

اکثراً در حوزه‌های نفت، آموزش، صنایع غذایی و حمل‌ونقل

بسیاری از این اعتراضات با بازداشت و تهدید مواجه شدند.

۸. رویکرد امنیتی دولت و سکوت رسانه‌ها

دولت ایران به‌جای پاسخگویی به مطالبات کارگران، غالباً با برخورد امنیتی و تبلیغات رسانه‌ای علیه آنان عمل می‌کند:

رسانه‌های رسمی مانند صداوسیما اغلب از انتشار واقعیت‌های میدانی خودداری می‌کنند.

اعتراضات کارگری، «تحریک شده از خارج» یا «نفوذ دشمن» تلقی می‌شود.

نتیجه‌گیری

مجموع شواهد و آمارها نشان می‌دهد که نقض حقوق بشر در حوزه کارگری در ایران، نه یک استثناء، بلکه یک روند فراگیر و ساختاری است. نبود تشکل‌های مستقل، برخورد امنیتی، بی‌توجهی به ایمنی شغلی، تبعیض علیه زنان، و رواج کار کودک همگی نشان‌دهنده نیاز فوری به اصلاحات بنیادین است.

راهکارهای پیشنهادی:

به رسمیت شناختن حق تشکل صنفی مستقل

اجرای کامل قانون کار با نظارت نهادهای مستقل

تقویت سازوکارهای بیمه‌ای و حمایت اجتماعی

پیوستن مؤثر به مقاوله‌نامه‌های ILO

بهبود ایمنی محیط کار با آموزش و تجهیزات استاندارد

منابع:

1. کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی – گزارش آماری نقض حقوق کارگران، ۱۴۰۳

2. سازمان حقوق بشر ایران – گزارش سالانه، بخش کارگران

3. هرانا – گزارش سالانه وضعیت حقوق بشر در ایران، ۱۴۰۳

4. یونیسف ایران – وضعیت کودکان کار، ۲۰۲۳

5. ویکی‌پدیای فارسی – کودک کار در ایران

6. مرکز پژوهش‌های مجلس – گزارش اشتغال زنان در ایران، ۱۴۰۲

7. سازمان بین‌المللی کار (ILO) – گزارش جهانی کار، ۲۰۲۲