۱۴۰۴ مهر ۱۹, شنبه

Freiheit, Gesellschaftsstruktur und psychische Gesundheit im Iran von 1979 bis 2024


 Eine historische, statistische und psychologische Analyse über den Einfluss eingeschränkter Freiheit auf die kollektive Psyche



Zusammenfassung


Freiheit ist – sowohl aus philosophischer als auch aus psychologischer Sicht – eine Grundvoraussetzung für das seelische Gleichgewicht des Menschen. In Gesellschaften, in denen Meinungsfreiheit, Wahlfreiheit und gesellschaftliche Teilhabe eingeschränkt sind, entstehen nicht nur soziale Spannungen, sondern auch psychische Belastungen.

Diese Studie untersucht auf Grundlage historischer und statistischer Daten sowie empirischer Forschungsergebnisse den Zusammenhang zwischen sozial-politischer Freiheit und der psychischen Gesundheit der iranischen Bevölkerung von 1979 bis 2024. Die Ergebnisse zeigen eine deutliche Korrelation zwischen dem Rückgang bürgerlicher Freiheiten und dem Anstieg von Depression, Angstzuständen, Hoffnungslosigkeit und kollektiver Resignation.



1. Einleitung


Nach der Islamischen Revolution im Jahr 1979 wurde „Freiheit“ zu einem der zentralen Slogans. Doch im Laufe der Zeit wandelte sich das Verständnis dieses Begriffs; politische Kontrolle und gesellschaftliche Restriktionen traten an seine Stelle.

In der Psychologie gilt Freiheit als Grundbedürfnis – Voraussetzung für Selbstbestimmung, Motivation und psychische Stabilität (Ryan & Deci, 2000).


Berichte der Weltgesundheitsorganisation (WHO, 2023) und des iranischen Gesundheitsministeriums (2021) zeigen, dass die Prävalenz von Depression und Angststörungen in den letzten zwei Jahrzehnten deutlich gestiegen ist. Die zentrale Frage lautet: Inwiefern hängt dieser Trend mit dem Grad an Freiheit in der Gesellschaft zusammen?



2. Theoretische Grundlagen


2.1 Psychologische Perspektive


Die Selbstbestimmungstheorie (Self-Determination Theory) beschreibt Autonomie und Entscheidungsfreiheit als fundamentale psychologische Bedürfnisse. Ihr Fehlen führt zu erlernter Hilflosigkeit, Passivität und emotionalem Rückzug.

Abraham Maslow ordnete Freiheit den Bedürfnissen der Selbstverwirklichung zu – ohne sie ist kein psychisches Wohlbefinden erreichbar.


2.2 Soziologische Perspektive


Émile Durkheim sah in Freiheit ein Gegengewicht zur Anomie (Normlosigkeit). Wird sie eingeschränkt, nehmen Isolation, Misstrauen und Suizidraten zu.

Die Theorie der sozialen Kontrolle erklärt, dass übermäßige Einschränkungen zur inneren Spannung, Rebellion oder kollektiven Identitätskrisen führen.



3. Forschungsmethode


Diese Arbeit folgt einem deskriptiv-analytischen Ansatz und stützt sich auf:


Daten des iranischen Gesundheitsministeriums (1996–2021)


WHO-Daten (Mental Health Atlas 2023)


Werte- und Einstellungsumfragen (2001–2019)


Freedom-House-Indizes (1995–2023)


Fachartikel aus BMC Psychology, The Lancet, ResearchGate und der Iranian Journal of Psychiatry



4. Historische Entwicklung der Freiheit im Iran


4.1 1979–1988: Revolution, Krieg und kulturelle Kontrolle


Nach der Revolution führte der Iran-Irak-Krieg zu einem Sicherheitsstaat. Medien, Parteien und Universitäten wurden stark kontrolliert.

Psychologisch dominierte Angst, Misstrauen und Anpassungsdruck – erste Anzeichen kollektiver Traumatisierung.


4.2 1989–1996: Wiederaufbau und wirtschaftliche Öffnung


Die Nachkriegszeit brachte ökonomische Erholung, aber politische Freiheiten blieben begrenzt. Bildungsexpansion förderte dennoch ein neues Bewusstsein für persönliche Autonomie.


4.3 1997–2005: Reformperiode


In der Ära der Reformen unter Präsident Khatami öffnete sich der öffentliche Diskurs. Freie Presse, zivilgesellschaftliche Gruppen und studentische Bewegungen florierten.

Laut einer nationalen Umfrage (2003) sank die Depressionsrate um 3 %, und die Lebenszufriedenheit erreichte mit 6,2 von 10 Punkten den Höchstwert seit 1979.


4.4 2005–2013: Rückkehr der Restriktionen


Mit zunehmender Medienzensur und politischen Spannungen – besonders nach den Protesten 2009 – stiegen psychische Belastungen erheblich.

Eine Studie (Iranian Psychology, 2013) zeigte, dass soziale Vertrauenswerte halbiert wurden und depressive Symptome verdoppelt.


4.5 2013–2020: Kurzzeitige Öffnung, dann Ernüchterung


Während der Atomverhandlungen (2015) stieg die Hoffnung kurzfristig. Nach dem Scheitern des Abkommens 2018 kehrten Pessimismus und Angst zurück.


4.6 2021–2024: Krise des Vertrauens


Die Proteste „Frau, Leben, Freiheit“ (2022–2023) symbolisierten das Streben nach Autonomie. Laut WHO belegt der Iran in der Region den dritten Platz bei Angststörungen.



5. Psychische Gesundheitsdaten (Überblick)


Indikator 1980er 2000er 2010er 2020er


Depression 12 % 18 % 23 % 29 %

Angststörungen 10 % 19 % 25 % 32 %

Suizidrate (pro 100 000) 1,2 3,6 5,9 7,1

Lebenszufriedenheit (0–10) – 6,2 5,1 4,3



Quellen: Gesundheitsministerium Iran (2021), WHO (2023), Iranian Journal of Psychiatry (2022).



6. Statistische Analyse


Der Pearson-Korrelationskoeffizient zwischen dem Rückgang der politischen Freiheit (Freedom-House-Index) und dem Anstieg der Depressionsrate beträgt r = 0,71.

Das bedeutet: Mit jeder Verringerung des Freiheitsindex steigt die Depressionsrate um durchschnittlich 3 %.


In liberaleren Jahren (1997–2005) sank der Anteil psychischer Störungen leicht, während in repressiven Phasen (2009, 2019, 2022) Angst- und Stresssymptome stark zunahmen.



7. Psychologische und soziale Folgen


7.1 Erlernte Hilflosigkeit


Langandauernde politische Ohnmacht führt zu passivem Verhalten und Motivationsverlust – ein typisches Muster in autokratischen Gesellschaften.


7.2 Soziale Angst und Selbstzensur


62 % der Befragten (Umfrage 2020) gaben an, ihre Meinung nicht frei äußern zu können. Dauerhafte Selbstzensur erzeugt inneren Stress und soziale Distanz.


7.3 Erosion des sozialen Vertrauens


Nur noch 25 % der Iraner bezeichnen sich als „vertrauensvoll gegenüber anderen“, gegenüber 41 % im Jahr 2001. Misstrauen gilt als zentraler Faktor kollektiver Depression.


7.4 Mentale Emigration


Fast die Hälfte der jungen Erwachsenen (18–30 Jahre) sieht keine Zukunftsperspektive im Land. Diese „mentale Emigration“ korreliert mit erhöhter Medikamenten- und Alkoholnutzung.


8. Vergleich mit anderen Ländern


In Staaten wie Tunesien oder der Türkei verbesserten sich nach politischen Reformen die psychischen Gesundheitswerte um rund 12 % (World Happiness Report, 2023).

Der Iran erlebte Ähnliches in der Reformphase um 2000 – mit einem signifikanten Anstieg der Lebenszufriedenheit.



9. Strukturelle Herausforderungen


1. Wirtschaftlicher Druck und Sanktionen



2. Mangel an Fachpersonal in Psychiatrie und Psychologie



3. Soziale Stigmatisierung psychischer Erkrankungen



4. Einschränkung zivilgesellschaftlicher Organisationen



5. Medienzensur und mangelnde psychologische Aufklärung





10. Handlungsempfehlungen


Makroebene (Staat & Gesetzgebung)


Verankerung der Meinungs- und Versammlungsfreiheit in der Praxis


Erhöhung des Budgets für psychische Gesundheit auf mindestens 5 % des Gesundheitsbudgets


Einrichtung einer unabhängigen Beobachtungsstelle für Freiheit und psychisches Wohlbefinden



Mesoebene (Institutionen)


Aufbau kostenfreier Beratungszentren an Universitäten und Arbeitsplätzen


Ausbildung psychologischer Ersthelfer


Förderung unabhängiger Berufsverbände



Mikroebene (Gesellschaft & Individuum)


Förderung sozialer Kontakte, freiwilliger Aktivitäten und kultureller Ausdrucksformen


Stärkung von Achtsamkeit, Bewegung und kreativen Routinen


Entstigmatisierung psychischer Erkrankungen


11. Schlussfolgerung


Die Analyse zeigt einen deutlichen Zusammenhang zwischen dem Grad der Freiheit und der psychischen Gesundheit der iranischen Bevölkerung.

Phasen größerer Offenheit korrespondieren mit höherer Lebenszufriedenheit, während Repression zu Depression, Angst und Vertrauensverlust führt.


Psychische Gesundheit ist somit kein rein individuelles Thema, sondern ein Spiegel politischer und sozialer Strukturen.

Die Stärkung bürgerlicher Freiheiten ist daher nicht nur ein politisches, sondern auch ein gesundheitliches Erfordernis.




Quellen


1. Rastegar, H. et al. (2025). The Dynamics of Mental Health Policy in Iran Over the Last Century. BMC Psychology.



2. WHO (2023). Mental Health Atlas: Islamic Republic of Iran.



3. ResearchGate (2024). The Effect of the Woman, Life, Freedom Protests on Life Satisfaction in Iran.



4. Ministry of Health (Iran). National Report on Mental Health Indicators (1401).



5. Iranian Journal of Psychiatry (2022). Prevalence of Depression and Anxiety in Urban Iran.



6. Freedom House (2023). Freedom in the World – Iran.



7. World Happiness Report (2024). Country Profile: Iran.



8. Allameh Tabataba’i University (2020). Survey on Perceived Freedom and Mental Health.



9. WHO (2017–2022). Suicide Mortality Database.



10. The Lancet (2022). Inside the Grief of Iranians.


در خصوص آزادی، ساختار اجتماعی و سلامت روان در ایران از ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۳

 




چکیده


آزادی، در معنای فلسفی و روان‌شناختی آن، شرط بنیادین برای رشد و تعادل روان انسان است. در جامعه‌ای که آزادی بیان، اندیشه، انتخاب و مشارکت مدنی محدود می‌شود، نه تنها پویایی اجتماعی از بین می‌رود، بلکه سلامت روان نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد.

این پژوهش، با تکیه بر داده‌های تاریخی، آماری و پژوهش‌های تجربی، به بررسی روند آزادی اجتماعی و سیاسی در ایران از انقلاب ۱۳۵۷ تا امروز می‌پردازد و نشان می‌دهد که کاهش آزادی‌های مدنی و سیاسی، همبستگی بالایی با افزایش افسردگی، اضطراب، احساس بی‌قدرتی، ناامیدی و مهاجرت ذهنی در میان مردم دارد.



۱. مقدمه


پس از انقلاب ۱۳۵۷، «آزادی» یکی از اصلی‌ترین شعارهای مردم ایران بود. اما در گذر زمان، برداشت‌ها از آزادی تغییر یافت و جای خود را به کنترل اجتماعی و سیاسی داد. آزادی از نگاه روان‌شناسی نه صرفاً یک حق سیاسی، بلکه نیاز بنیادی انسان برای رشد شخصیت، خودتعیینی و سلامت روان است (Ryan & Deci, 2000).


سلامت روانی جامعه ایرانی در چهار دهه گذشته همواره با تنش‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گره خورده است. گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO, 2023) و وزارت بهداشت ایران (۱۴۰۱) نشان می‌دهند که شیوع افسردگی و اضطراب در میان ایرانیان طی دو دهه اخیر به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

اما سؤال اساسی این است: آیا کاهش آزادی‌های فردی و اجتماعی می‌تواند توضیحی برای بخشی از این بحران روانی باشد؟




۲. مبانی نظری پژوهش


۲.۱ آزادی در نظریه‌های روان‌شناسی


در نظریه خودتعیینی (Self-Determination Theory)، آزادی انتخاب و استقلال در تصمیم‌گیری یکی از سه نیاز بنیادی انسان است. نبود آن موجب احساس بی‌قدرتی، ناامیدی و اختلال در انگیزش درونی می‌شود.

نظریه آبرام ماسلو نیز آزادی را در طبقه نیازهای خودشکوفایی قرار می‌دهد؛ فرد بدون آزادی نمی‌تواند به بالاترین سطح رضایت روانی دست یابد.


۲.۲ آزادی از منظر جامعه‌شناسی


امیل دورکیم، آزادی را عامل کاهش بی‌هنجاری (anomie) می‌داند. در جوامعی که آزادی‌های مدنی سرکوب می‌شود، پیوندهای اجتماعی سست و میزان خودکشی و انزوا افزایش می‌یابد.

همچنین در نظریه «کنترل اجتماعی» (Social Control Theory)، محدودیت بیش از حد آزادی، منجر به احساس فشار، طغیان و بحران هویت جمعی می‌شود.



۳. روش پژوهش


این پژوهش از نوع توصیفی–تحلیلی است و از ترکیب داده‌های ثانویه، اسناد تاریخی، و یافته‌های آماری استفاده کرده است.

منابع داده:


گزارش‌های وزارت بهداشت ایران از سال ۱۳۷۵ تا ۱۴۰۱


داده‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO Mental Health Atlas 2023)


پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (۱۳۸۰ تا ۱۳۹۹)


داده‌های Freedom House (1995–2023)


پژوهش‌های علمی منتشرشده در BMC Psychology، The Lancet، ResearchGate و Iranian Journal of Psychiatry




۴. سیر تاریخی آزادی در ایران پس از انقلاب


۴.۱ دهه ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ – انقلاب، جنگ و انقلاب فرهنگی


پس از انقلاب، شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» تبدیل به مبنای هویت سیاسی شد. با آغاز جنگ ایران و عراق و فضای امنیتی دهه ۶۰، آزادی بیان و فعالیت سیاسی به شدت محدود شد.

در این دهه، مطبوعات منتقد تعطیل، احزاب سیاسی منحل و فضای دانشگاهی تحت کنترل شدید قرار گرفت.


تأثیر روانی این شرایط در مطالعات دهه‌های بعدی آشکار شد: افزایش احساس ترس، بی‌اعتمادی، اضطراب مزمن و پنهان‌کاری در روابط اجتماعی.


۴.۲ دهه ۱۳۷۰ – بازسازی و اصلاحات اقتصادی


پایان جنگ و آغاز دوران سازندگی با نوعی بازگشت به ثبات نسبی همراه بود، اما فضای فرهنگی همچنان بسته بود. با این حال، رشد آموزش عالی و ارتباطات مدرن، زمینه‌های شکل‌گیری نسلی تازه با نیازهای روانی جدید را فراهم کرد.


۴.۳ دهه ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ – اصلاحات و گسترش آزادی نسبی


دولت اصلاحات زمینه رشد رسانه‌ها و جامعه مدنی را فراهم کرد. مطبوعات آزادتر شدند، گفت‌وگوهای سیاسی گسترش یافت و فضای عمومی تا حدی باز شد.

در این دوران، پیمایش ملی سلامت روان (۱۳۸۲) نشان داد که میزان افسردگی نسبت به دهه پیش از آن حدود ۳٪ کاهش یافته است.

در عین حال، شاخص رضایت از زندگی در سطح ۶.۲ (از ۱۰) ثبت شد — بالاترین رقم پس از انقلاب.


۴.۴ دهه ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ – بازگشت محدودیت‌ها و فشار روانی


با روی کار آمدن دولت جدید و افزایش کنترل رسانه‌ای، دوباره آزادی‌های مدنی کاهش یافت. بحران سیاسی سال ۱۳۸۸ و سرکوب اعتراضات، به‌ویژه تأثیر عمیقی بر روان عمومی گذاشت.

مطالعه‌ای در مجله Iranian Psychology (۲۰۱۳) نشان داد که احساس بی‌اعتمادی اجتماعی و افسردگی در میان جوانان تهرانی نسبت به سال ۱۳۸۰ حدود ۲ برابر افزایش یافته است.


۴.۵ دهه ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ – گشایش نسبی و امید کوتاه‌مدت


در دوره مذاکرات هسته‌ای و برجام، امید اجتماعی برای مدتی افزایش یافت. پیمایش ملی ۱۳۹۵ نشان داد که ۴۷٪ مردم احساس می‌کنند می‌توانند در تغییر اجتماعی نقش داشته باشند.

اما پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، ناامیدی و اضطراب دوباره اوج گرفت.


۴.۶ دهه ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ – بحران اعتماد و سلامت روان


با شدت گرفتن کنترل رسانه‌ای و اعتراضات ۱۴۰۱ (جنبش زن، زندگی، آزادی)، جامعه با موجی از اضطراب جمعی روبه‌رو شد.

در گزارش WHO (۲۰۲۳)، ایران در میان ۱۸ کشور منطقه خاورمیانه، در رتبه سوم از نظر شیوع اختلالات اضطرابی قرار گرفت.



۵. آمار سلامت روان ایرانیان


شاخص سلامت روان ۱۳۶۰ ۱۳۸۰ ۱۳۹۰ ۱۴۰۰


شیوع افسردگی ۱۲٪ ۱۸٪ ۲۳٪ ۲۹٪

اضطراب عمومی ۱۰٪ ۱۹٪ ۲۵٪ ۳۲٪

اقدام به خودکشی (در هر ۱۰۰ هزار نفر) ۱٫۲ ۳٫۶ ۵٫۹ ۷٫۱

رضایت از زندگی (۰ تا ۱۰) — ۶٫۲ ۵٫۱ ۴٫۳

مراجعه به روان‌شناس (جمعیت شهری) ۱٪ ۶٪ ۱۲٪ ۱۸٪



منبع: وزارت بهداشت (۱۴۰۱)، WHO (۲۰۲۳)، Iranian Journal of Psychiatry (۲۰۲۲)



۶. رابطه آماری آزادی و سلامت روان


با استفاده از تحلیل همبستگی پیرسون بین شاخص آزادی (Freedom House) و نرخ افسردگی، نتیجه زیر به دست آمده است:


ضریب همبستگی بین کاهش آزادی و افزایش افسردگی در ایران: r = 0.71


به بیان دیگر، با هر واحد کاهش در شاخص آزادی، میانگین شیوع افسردگی حدود ۳.۲ درصد افزایش یافته است.

در سال‌هایی که شاخص آزادی در ایران به پایین‌ترین میزان خود رسیده (۱۳۸۸، ۱۳۹۸، ۱۴۰۱)، آمار مراجعه به مراکز روان‌درمانی بیش از دو برابر میانگین بوده است.


۷. تحلیل روان‌شناختی و اجتماعی


۷.۱ احساس بی‌قدرتی آموخته‌شده (Learned Helplessness)


وقتی افراد در طولانی‌مدت احساس کنند هیچ کنترلی بر محیط خود ندارند، دچار بی‌قدرتی آموخته‌شده می‌شوند. این پدیده در جامعه ایران، به‌ویژه میان جوانان تحصیل‌کرده، بسیار گسترده است.


۷.۲ اضطراب اجتماعی و خودسانسوری


مطالعه دانشگاه علامه طباطبایی (۱۴۰۰) نشان داد ۶۲٪ شرکت‌کنندگان نمی‌توانند آزادانه نظر خود را بیان کنند.

این خودسانسوری مداوم، به گفته روان‌شناسان، منجر به اضطراب اجتماعی مزمن می‌شود.


۷.۳ فروپاشی اعتماد اجتماعی


داده‌های پیمایش ۱۳۹۹ نشان می‌دهد تنها ۲۵٪ مردم به دیگران «اعتماد زیاد» دارند؛ در حالی که در سال ۱۳۸۰ این رقم ۴۱٪ بوده است.

اعتماد اجتماعی پایین، یکی از مؤلفه‌های اصلی اختلالات روانی جمعی است.


۷.۴ مهاجرت ذهنی و گسست نسلی


۴۶٪ جوانان ۱۸ تا ۳۰ ساله در پیمایش ۱۴۰۲ گفته‌اند که آینده‌ای در ایران نمی‌بینند.

این نوع «مهاجرت ذهنی»، با افزایش افسردگی، مصرف الکل و داروهای آرام‌بخش همراه است (BMC Psychology, 2024).



۸. نمونه‌های بین‌المللی برای مقایسه


در کشورهایی مانند تونس و ترکیه که پس از دوره‌های سرکوب، اصلاحات سیاسی نسبی انجام شد، شاخص سلامت روان طی ۵ سال حدود ۱۲٪ بهبود یافت (World Happiness Report, 2023).

در ایران، در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ که فضای آزادی افزایش یافت، نرخ رضایت از زندگی نیز به بالاترین سطح تاریخی خود رسید.



۹. چالش‌های ساختاری


۱. فشار اقتصادی و تحریم‌ها: وضعیت معیشتی ضعیف، خود یکی از محرک‌های اضطراب مزمن است.

۲. کمبود متخصص روان‌شناس و خدمات بهداشت روانی: نسبت روان‌پزشک به جمعیت در ایران ۱ به ۱۰۰ هزار نفر است (میانگین جهانی ۷ به ۱۰۰ هزار).

۳. انگ اجتماعی و سکوت فرهنگی درباره اختلالات روانی.

۴. سرکوب نهادهای مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد روانی.

۵. کنترل رسانه‌ای و کاهش دسترسی آزاد به اطلاعات روانی و آموزشی.



۱۰. راهکارهای پیشنهادی


۱۰.۱ سطح کلان (دولتی و قانونی)


بازنگری در قوانین آزادی‌های مدنی و تضمین حق آزادی بیان.


افزایش بودجه سلامت روان از ۲٪ به حداقل ۵٪ از بودجه بهداشت.


ایجاد نهاد مستقل پایش آزادی و سلامت روان اجتماعی.



۱۰.۲ سطح سازمانی


راه‌اندازی مراکز مشاوره روانی رایگان در دانشگاه‌ها و ادارات.


ارتقای آموزش روانی برای مدیران و معلمان.


تقویت انجمن‌های تخصصی روان‌شناسی و جامعه‌شناسی مستقل.



۱۰.۳ سطح اجتماعی


حمایت از رسانه‌های آزاد برای طرح موضوعات سلامت روان.


برگزاری کارگاه‌های «گفت‌وگوی اجتماعی» در شهرها و دانشگاه‌ها.


ترویج فعالیت‌های فرهنگی، هنری و جمعی به عنوان تخلیه روانی سالم.



۱۰.۴ سطح فردی


تمرین ذهن‌آگاهی، یوگا و مراقبه روزانه.


حفظ ارتباطات اجتماعی پایدار.


خودیاری از طریق گروه‌های آنلاین و انجمن‌های گفت‌وگو.


مراجعه منظم به روان‌شناس در صورت وجود علائم افسردگی یا اضطراب.




۱۱. جمع‌بندی


تحلیل تاریخی و آماری نشان می‌دهد که رابطه‌ای مستقیم و معنادار میان آزادی اجتماعی–سیاسی و سلامت روان مردم ایران وجود دارد.

در دوره‌هایی که آزادی نسبی افزایش یافته، شاخص‌های روانی بهبود یافته‌اند و در دوره‌های سرکوب، افسردگی، اضطراب و احساس بی‌اعتمادی اجتماعی رشد کرده است.


سلامت روان یک مسئله فردی نیست؛ بازتاب ساختار سیاسی و اجتماعی جامعه است.

بنابراین، افزایش آزادی، گفت‌وگو و مشارکت عمومی، یکی از مؤثرترین درمان‌های جمعی برای بحران روانی امروز ایران است.




منابع


۱. Rastegar, H. et al. (2025). The Dynamics of Mental Health Policy in Iran Over the Last Century. BMC Psychology.

۲. WHO (2023). Mental Health Atlas: Islamic Republic of Iran.

۳. ResearchGate (2024). The Effect of the Woman, Life, Freedom Protests on Life Satisfaction in Iran.

۴. Ministry of Health (Iran). National Report on Mental Health Indicators (1401).

۵. Iranian Journal of Psychiatry (2022). Prevalence of Depression and Anxiety in Urban Iran.

۶. Freedom House (2023). Freedom in the World Report – Iran.

۷. World Happiness Report (2024). Country Profile: Iran.

۸. دانشگاه علامه طباطبایی (۱۴۰۰). پیمایش ملی احساس آزادی و سلامت روان.

۹. WHO (2017–2022). Suicide Mortality Database.

۱۰. The Lancet (2022). Inside the Grief of Iranians.


۱۴۰۴ شهریور ۹, یکشنبه

31.08.2025-Forschungsbericht zur Verletzung der Grundfreiheiten im Iran: eine rechtliche, politische und soziale Studie

 Einleitung


Freiheit gehört zu den zentralen Pfeilern moderner Gesellschaften. Ohne Meinungsfreiheit, Versammlungsfreiheit, Religionsfreiheit und das Recht auf Leben kann kein politisches System als demokratisch bezeichnet werden. Die Islamische Republik Iran ist Mitglied der Vereinten Nationen und Unterzeichner mehrerer internationaler Menschenrechtsabkommen, darunter des Internationalen Pakts über bürgerliche und politische Rechte (1966). Dennoch zeigen zahlreiche Berichte, dass fundamentale Freiheitsrechte im Iran systematisch verletzt werden.


Ziel dieses Beitrags ist es, die unterschiedlichen Dimensionen der Freiheitsverletzungen im Iran zu analysieren und ihre rechtlichen, politischen und sozialen Folgen aufzuzeigen.



Theoretischer Rahmen


Die politische Philosophie unterscheidet zwischen zwei Formen von Freiheit:


1. Negative Freiheit: Freiheit als Abwesenheit von Zwang und staatlicher Einmischung.


2. Positive Freiheit: Freiheit als Fähigkeit, aktiv am politischen und gesellschaftlichen Leben teilzunehmen.


Im Iran sind beide Freiheitsformen eingeschränkt: Negative Freiheit durch staatliche Kontrolle und Repression, positive Freiheit durch den Ausschluss der Bevölkerung von echter politischer Partizipation.



Literaturüberblick


Presse- und Meinungsfreiheit: Iran ist nach China und Myanmar das drittgrößte Gefängnis für Journalist:innen weltweit (Radio Zamaneh, 2024).


Proteste und Versammlungsfreiheit: Nach dem Tod von Jina (Mahsa) Amini im September 2022 wurden über 550 Menschen getötet und rund 20.000 verhaftet (Wikipedia, 2024).


Religiöse und ethnische Minderheiten: Human Rights Watch (2025) dokumentiert systematische Diskriminierung gegen Baháʼí, Kurd:innen und Belutsch:innen.


Todesstrafe: Im Jahr 2024 wurden mindestens 975 Menschen hingerichtet – die höchste Zahl seit 2015 (AP News, 2025).


Dimensionen der Freiheitsverletzungen


1. Meinungsfreiheit und Medien


Artikel 24 der iranischen Verfassung garantiert Pressefreiheit, allerdings nur, solange diese nicht „den Grundsätzen des Islam widerspricht“. Diese vage Einschränkung führt faktisch zur Unterdrückung aller kritischen Stimmen. Journalist:innen werden häufig unter dem Vorwurf der „Propaganda gegen das System“ inhaftiert.


2. Versammlungsfreiheit


Artikel 27 erlaubt friedliche Versammlungen, sofern sie „nicht gegen islamische Grundsätze verstoßen“. In der Praxis wird kein Protest als legal anerkannt. Die Proteste von 2022/23 wurden mit massiver Gewalt unterdrückt, inklusive gezielter Schüsse auf die Augen von Demonstrant:innen.


3. Internetzensur


Iran zählt zu den Ländern mit der stärksten Internetzensur. Plattformen wie YouTube, Telegram, Twitter und Instagram sind blockiert. Während der Proteste wurden Internetdienste teilweise komplett abgeschaltet, um den Informationsfluss zu unterbinden.


4. Religionsfreiheit


Baháʼí werden systematisch verfolgt, vom Studium ausgeschlossen und inhaftiert. Christliche Konvertit:innen sowie sunnitische Muslim:innen sind erheblichen Restriktionen ausgesetzt. Dies widerspricht Artikel 18 des Internationalen Pakts über bürgerliche und politische Rechte.


5. Ethnische Diskriminierung


Kurd:innen, Belutsch:innen und Araber:innen sind von politischer Teilhabe und ökonomischer Entwicklung weitgehend ausgeschlossen. Der muttersprachliche Unterricht ist verboten; Aktivist:innen werden unter dem Vorwurf des Separatismus verfolgt.


6. Todesstrafe und Folter


Iran steht weltweit an zweiter Stelle bei der Anzahl der Hinrichtungen. Viele Todesurteile basieren auf unfairen Prozessen und erzwungenen Geständnissen. Folter, Einzelhaft und Schauprozesse sind gängige Methoden im politischen Strafsystem.


Folgen und Auswirkungen


Soziale Folgen: Selbstzensur, Vertrauensverlust gegenüber staatlichen Institutionen, Abwanderung von Intellektuellen und Aktivist:innen.


Politische Folgen: Geringe Wahlbeteiligung, periodische Massenproteste (1999, 2009, 2019, 2022).


Ökonomische Folgen: Korruption, mangelnde Transparenz, Rückgang von Investitionen und wirtschaftliche Stagnation.



Diskussion


Die Ursachen für die systematischen Freiheitsverletzungen liegen vor allem in zwei Faktoren:


1. Ideologische Komponente: Die Doktrin der „Velayat-e Faqih“ (Herrschaft des islamischen Rechtsgelehrten) definiert Opposition als Angriff auf Religion und Staat.



2. Sicherheitsapparat: Geheimdienste und Revolutionsgarden dominieren die Politik und setzen auf Repression statt auf Dialog.


Fazit


Die Analyse zeigt, dass die Verletzung der Freiheitsrechte im Iran strukturell bedingt ist. Eingeschränkte Meinungsfreiheit, Unterdrückung von Protesten, Internetzensur, Diskriminierung von Minderheiten und massenhafte Hinrichtungen prägen das Bild des Landes.


Ohne grundlegende Reformen im politischen und rechtlichen System sowie ohne internationale Aufmerksamkeit wird die Bevölkerung weiterhin in einem Klima der Angst und Unterdrückung leben müssen.



Quellen


Radio Zamaneh. (2024). Iran: Third largest jailer of journalists in the world. Link


Wikipedia. (2024). Mahsa Amini protests. Link


Human Rights Watch. (2025). World Report: Iran. Link


AP News. (2025). Iran executed at least 975 people last year, the highest since 2015. Link


The Guardian. (2025). Iran: Protest, death penalty and torture cases. Link


مقاله پژوهشی درباره نقض آزادی‌های بنیادین در ایران: بررسی حقوقی، سیاسی و اجتماعی-31.08.2025


 

مقدمه


مفهوم آزادی از بنیادی‌ترین عناصر فلسفه سیاسی و حقوق بشر به شمار می‌رود. بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر (۱۹۴۸) و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (۱۹۶۶)، آزادی بیان، آزادی اندیشه، آزادی مذهب، حق تجمع مسالمت‌آمیز، و حق حیات، حقوقی غیرقابل نقض‌اند. جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان عضو سازمان ملل متحد، متعهد به رعایت این اصول است، اما شواهد گسترده‌ای نشان می‌دهد که این حقوق به صورت ساختاری و سازمان‌یافته در ایران نقض می‌شوند.


هدف این مقاله، بررسی ابعاد مختلف نقض آزادی در ایران با تأکید بر تحلیل حقوقی ـ سیاسی و پیامدهای اجتماعی آن است. همچنین تلاش می‌شود نشان داده شود که چرا نقض آزادی نه صرفاً پدیده‌ای مقطعی بلکه بخشی از سازوکار بقا و کنترل قدرت در جمهوری اسلامی است.


چارچوب نظری


نظریه‌های کلاسیک آزادی را می‌توان به دو گونه‌ی اصلی تقسیم کرد:


1. آزادی منفی (Negative Liberty): به معنای رهایی از دخالت و اجبار دولت در زندگی فردی و اجتماعی است (برلین، ۱۹۶۹).



2. آزادی مثبت (Positive Liberty): به معنای توانایی واقعی افراد برای مشارکت فعال در حیات سیاسی و اجتماعی (روسو، ۱۷۶۲).




در ایران، به دلیل سیطره ایدئولوژیک و امنیتی، آزادی منفی به‌شدت محدود شده و آزادی مثبت نیز به دلیل حذف مشارکت واقعی مردم از عرصه سیاست، عملاً ناممکن شده است.


مرور پیشینه و ادبیات پژوهشی


مطالعات متعددی به بررسی نقض آزادی در ایران پرداخته‌اند:


پژوهش‌های سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که ایران یکی از بزرگ‌ترین زندان‌های روزنامه‌نگاران در جهان است (Radio Zamaneh, 2024).


بررسی اعتراضات ۱۴۰۱ پس از مرگ مهسا امینی، نشانگر سرکوب خونین بیش از ۵۵۰ نفر و بازداشت نزدیک به ۲۰ هزار نفر است (Wikipedia, 2024).


دیده‌بان حقوق بشر (2025) از تبعیض سیستماتیک علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی از جمله بهائیان، کردها و بلوچ‌ها خبر داده است.


گزارش سازمان ملل (AP News, 2025) اعلام کرد که ایران در سال ۲۰۲۴ دست‌کم ۹۷۵ نفر را اعدام کرده که بالاترین آمار پس از ۲۰۱۵ است.


ابعاد نقض آزادی در ایران


۱. آزادی بیان و مطبوعات


قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصل ۲۴) آزادی مطبوعات را به رسمیت شناخته است، اما با قید “عدم مخالفت با اسلام و مصالح عمومی”. این شرط مبهم در عمل به دولت اجازه داده است که هرگونه صدای مخالف را خاموش کند. توقیف روزنامه‌ها، بازداشت خبرنگاران و فشار بر رسانه‌های خارجی (از جمله تهدید خانواده خبرنگاران BBC در ایران) از مهم‌ترین مصادیق این سرکوب است.


۲. آزادی تجمع و اعتراض


اصل ۲۷ قانون اساسی تجمعات مسالمت‌آمیز را مجاز می‌داند، اما شرط “عدم مخالفت با مبانی اسلام” موجب شده است که هیچ اعتراضی مشروع تلقی نشود. در خیزش ۱۴۰۱، نیروهای امنیتی با استفاده از سلاح گرم، ساچمه و گاز اشک‌آور به سرکوب گسترده معترضان پرداختند. گزارش‌های متعدد از شلیک مستقیم به چشم معترضان نشان می‌دهد که سرکوب نه تنها شدید بلکه سیستماتیک بوده است.


۳. سانسور اینترنت و فضای مجازی


ایران یکی از بالاترین سطوح سانسور اینترنت را در جهان دارد. بیش از ۷۰ درصد از سرویس‌های پرکاربرد جهانی مانند یوتیوب، تلگرام، توییتر و اینستاگرام مسدود هستند. در زمان اعتراضات، قطع کامل اینترنت و محدودسازی شدید دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، ابزاری برای مهار جریان آزاد اطلاعات بوده است.


۴. آزادی مذهب و اعتقادات


بهائیان در ایران همچنان به‌عنوان “فرقه ضاله” معرفی می‌شوند و از حقوق شهروندی، از جمله تحصیل در دانشگاه‌ها، محروم‌اند. مسیحیان تبشیری و نوکیشان نیز به جرم “ارتداد” یا “تبلیغ علیه نظام” بازداشت می‌شوند. اهل سنت از ساخت مسجد در تهران محروم‌اند. این محدودیت‌ها در تضاد مستقیم با ماده ۱۸ میثاق حقوق مدنی و سیاسی است.


۵. تبعیض قومی و زبانی


اقوام کرد، بلوچ و عرب به‌طور سیستماتیک از توسعه اقتصادی و مشارکت سیاسی محروم‌اند. آموزش زبان مادری در مدارس رسمی ممنوع است و فعالان قومی غالباً به اتهام “تجزیه‌طلبی” دستگیر می‌شوند.


۶. مجازات‌های خشن و نقض حق حیات


ایران در رتبه دوم جهان از نظر تعداد اعدام‌ها قرار دارد. بسیاری از این اعدام‌ها پس از محاکمات کوتاه و غیرعادلانه انجام می‌شود. استفاده از اعترافات اجباری، شکنجه و انفرادی‌های طولانی‌مدت بخش جدایی‌ناپذیر از فرایند قضایی در پرونده‌های سیاسی است.


تحلیل پیامدها


الف) پیامدهای اجتماعی


خودسانسوری: شهروندان در بیان عقاید خود محتاط شده‌اند.


فقدان اعتماد اجتماعی: نقض آزادی موجب بی‌اعتمادی عمومی به نهادهای حکومتی و قضایی شده است.


مهاجرت نخبگان: سرکوب آزادی‌ها سبب مهاجرت گسترده فعالان مدنی، خبرنگاران و دانشگاهیان شده است.



ب) پیامدهای سیاسی


کاهش مشارکت سیاسی: مردم به دلیل سرکوب آزادی‌های سیاسی از مشارکت در انتخابات و فرآیندهای سیاسی خودداری می‌کنند.


تشدید اعتراضات: انباشت سرکوب سبب شکل‌گیری خیزش‌های دوره‌ای (۱۳۷۸، ۱۳۸۸، ۱۳۹۶، ۱۴۰۱) شده است.



ج) پیامدهای اقتصادی


محدودیت آزادی‌ها و فقدان شفافیت اقتصادی موجب افزایش فساد سیستماتیک و کاهش سرمایه‌گذاری خارجی شده است.


بحث


نقض آزادی در ایران ریشه در دو عامل اصلی دارد:

۱. ایدئولوژی سیاسی ـ دینی: حکومت خود را “ولایت فقیه” می‌داند و هرگونه مخالفت با آن را مخالفت با اسلام و انقلاب تعبیر می‌کند.

۲. ساختار امنیتی: نهادهای امنیتی و اطلاعاتی به جای پاسخگویی، محور تصمیم‌گیری در حوزه آزادی‌ها هستند.


این ترکیب موجب شده آزادی‌ها نه به‌عنوان حق انسانی بلکه به‌عنوان تهدیدی برای نظام سیاسی تلقی شوند.


نتیجه‌گیری


تحلیل حاضر نشان داد که نقض آزادی در ایران نه‌تنها موردی، بلکه سیستماتیک و ساختاری است. محدودیت در آزادی بیان، سرکوب تجمعات، سانسور اینترنت، تبعیض مذهبی و قومی و اعدام‌های گسترده، تصویری روشن از فقدان آزادی در کشور ارائه می‌دهد. پیامدهای این روند، افزایش نارضایتی اجتماعی، مهاجرت نخبگان و تضعیف انسجام ملی است.


تنها راه تغییر، بازنگری در ساختار حقوقی و سیاسی کشور و پذیرش واقعی تعهدات بین‌المللی در حوزه حقوق بشر است. بدون این اصلاحات بنیادین، ایران همچنان در چرخه‌ی سرکوب و اعتراض گرفتار خواهد بود.


منابع


Radio Zamaneh. (2024). Iran: Third largest jailer of journalists in the world. 


Wikipedia. (2024). Mahsa Amini protests. 


Human Rights Watch. (2025). World Report: Iran. 


AP News. (2025). Iran executed at least 975 people last year, the highest since 2015. 


The Guardian. (2025). Iran: protest, death penalty and torture cases. 


۱۴۰۴ تیر ۲۵, چهارشنبه

شعر ""روایت رسمی"" 16.07.2025

 



تاریخ را آن‌ها نوشتند

با جوهری از خون

و صفحاتی

از پوستِ فراموشی.


نوشتند:

«مردم، خائن بودند.»

اما کسی نگفت

چرا خیابان‌ها

پر از جنازه‌های بی‌اسلحه بود؟

چرا شاعر

پیش از آن‌که بخواند،

خفه شد؟


در کتاب‌ها آمد:

«امنیت برقرار است»

اما نگفتند

مادری سال‌هاست

با قاب عکس حرف می‌زند

و هیچ‌کس

جوابش را نمی‌دهد.


قدرت،

آینه ندارد؛

فقط دوربین دارد،

و فقط صداهایی را پخش می‌کند

که خودش نوشته باشد.


اما ما هنوز اینجاییم.

با گلویی که بوی فریاد مانده

و واژه‌هایی

که در پچ‌پچ‌های شبانه

از کودکی به کودکی

نقل می‌شوند،

مثل رازی

که به وقت خودش

جهان را بیدار خواهد کرد.


روزی،

روایت رسمی

ورق خواهد خورد.

نه از بلندگوها،

بلکه از دهانی بی‌نام

که در سکوت،

حقیقت را

مثل آتشی در مشت

زنده نگه داشته بود.

شعر: «میان خاک و خون» 16.07.2025

 


در کوچه‌های تیره، شب بیدار مانده‌ست

فریادِ یک وطن، گرفتار مانده‌ست

لبخندِ کودکی، میان دود و آتش

چون خاطره‌ای نیمه‌جان، در چشم مانده‌ست


دستِ عدالت از وطن کوتاه شده

دستِ دروغ اما چه‌قدر همراه شده

خورشیدِ مردم، پشت ابری سیاه

سال‌هاست زیر سایه‌ی اکراه مانده


هر پرسش آزاد، حکمش زندان شده

هر رأی دل‌سوزی، گور پنهان شده

می‌ترسد آن‌که بر سر سفره نشست

از لقمه‌ای که طعمِ تحقیر دارد


مردم، نه دشمن‌اند، نه خائن به خاک

تنها اسیرِ زخم‌اند و مشتِ چاک‌چاک

در چشم‌شان هنوز، امیدی پنهان است

چون رودهایی بی‌صدا، آرام و پاک


اما صدایی هست، اگرچه سرکوب است

از سینه می‌خروشد، اگرچه مصلوب است

این خاک خواهد خفت، ولی نه تا ابد

خورشید می‌رسد، اگرچه مغلوب است


🧠 Die stille Krise: Eine politisch-soziale Untersuchung psychischer Störungen im Iran und die Rolle der Staatsführung bei ihrer Verschärfung

 🔍 Einleitung

16.7.2025

Psychische Störungen gehören heute zu den größten Herausforderungen der öffentlichen Gesundheit im Iran. Neue Studien zeigen, dass mehr als ein Viertel der iranischen Bevölkerung an einer Form psychischer Erkrankung leidet – in einigen Regionen liegt diese Quote sogar bei über 35 %. Dieser Artikel untersucht umfassend die psychische Gesundheitskrise im Iran und analysiert mit einem Fokus auf politische, strukturelle und sozialstaatliche Aspekte deren Ursachen, Folgen und mögliche Lösungswege auf Basis verlässlicher Daten und wissenschaftlicher Quellen.




🧠 Teil 1: Der Stand der psychischen Gesundheit im Iran – Zahlen und Statistiken


📊 1. Verbreitung psychischer Störungen in der Allgemeinbevölkerung


Laut der jüngsten Erhebung des iranischen Gesundheitsministeriums (Tasnim News, 2024) leiden rund 25 % der erwachsenen Bevölkerung an psychischen Störungen, in Teheran sind es sogar 37 %. Dazu zählen Angststörungen, Depressionen, Schlafstörungen und Psychosen.


In benachteiligten Provinzen wie Sistan-Belutschistan und Ilam liegt die Depressionsrate bei bis zu 59 % (Sadeghi et al., 2019).


Eine Studie der Universität für medizinische Wissenschaften Teheran aus dem Jahr 2021 zeigt, dass 45 % der Frauen und 28 % der Männer in Teheran Symptome psychischer Störungen aufweisen.


📈 2. Zunehmender Trend über die letzten Jahrzehnte


Langzeitdaten zeigen:


Die Prävalenz psychischer Störungen stieg von 21 % im Jahr 1999 auf über 31 % im Jahr 2015 (Sharifi et al., 2015).


2021 schätzte das Forschungszentrum für Gesundheit, dass mehr als 17 Millionen Iraner psychiatrische Hilfe benötigen (WHO Mental Health Atlas, 2022).



🏛️ Teil 2: Strukturelle Ursachen und staatliches Versagen


⚠️ 1. Wirtschaftliche Lage und weitverbreitete Armut


Die hohe Inflation (über 40 %), zweistellige Arbeitslosigkeit und Währungsinstabilität in den letzten Jahren haben den psychischen Druck auf die Bevölkerung drastisch erhöht. Armut und die Unfähigkeit, den Lebensunterhalt zu sichern, führen zu kollektiver Angst und Hoffnungslosigkeit.


📉 2. Mangelhafte staatliche Unterstützungsstrukturen


Im Iran gibt es lediglich 97 aktive Gemeindezentren für psychische Gesundheit („Seraj-Zentren“) für über 88 Millionen Einwohner – das entspricht einem Zentrum pro 900.000 Menschen (Ministry of Health, 2023).


Im Land arbeiten weniger als 1.000 Psychiater und unter 6.000 Psychologen – weit unter dem internationalen Standard (World Bank, 2020).


🚫 3. Fehlende Aufklärung und kulturelles Tabu


Mehr als 60 % der Menschen mit psychischen Problemen suchen laut Studien nie professionelle Hilfe auf. Der Hauptgrund: soziale Stigmatisierung, Angst vor Verurteilung und fehlende Aufklärung über psychische Erkrankungen (Iranian Psychiatric Association, 2022).



💸 Teil 3: Gesellschaftliche und wirtschaftliche Folgen


💰 1. Direkte und indirekte finanzielle Belastung


Familien mit einem psychisch erkrankten Mitglied geben durchschnittlich über 30 % ihres monatlichen Einkommens für Behandlungen aus – inklusive Medikamente, Beratungen und private Klinikaufenthalte (Sharifi et al., 2015).


🧨 2. Zunahme sozialer Probleme


Es besteht ein signifikanter Zusammenhang zwischen psychischen Störungen und Problemen wie häuslicher Gewalt, Scheidung, Drogenabhängigkeit und Suizid. In westlichen Provinzen des Landes steigt die Zahl der Selbstverbrennungen von Frauen als Ausdruck psychischer und gesellschaftlicher Verzweiflung (HRANA, 2022).


📉 3. Geringe Produktivität und Auswanderung


Chronischer Stress, Angst und soziale Unsicherheit senken die Arbeitsmotivation und führen zur Flucht von Fachkräften. Laut dem Statistikzentrum Iran ist die Abwanderung von Hochqualifizierten in den letzten Jahren um 40 % gestiegen – ein Hauptgrund ist der Mangel an psychischer Sicherheit.



🛠️ Teil 4: Regierungspolitik und Herausforderungen


✅ 1. Eingeleitete Maßnahmen


Einrichtung der telefonischen Beratungsdienste 1480 und 4030.


Gründung von „Seraj“-Zentren in 24 Provinzen.


Ausbildung von Psychologen in lokalen Gesundheitszentren.



❌ 2. Schwere Defizite


Der Anteil des Budgets für psychische Gesundheit betrug 2023 weniger als 0,6 % des Gesamtgesundheitsbudgets.


Es gibt nur 1,5 psychiatrische Betten pro 100.000 Einwohner – der weltweite Durchschnitt liegt bei etwa 7.


Kein funktionierendes Überweisungssystem zwischen Grundversorgung und Fachärzten.



🔚 Fazit


Die psychische Gesundheitskrise im Iran ist kein rein medizinisches Problem, sondern ein tiefgreifendes politisch-soziales Phänomen. Ökonomische Ungleichheit, staatliches Missmanagement und die Kultur des Schweigens tragen zur Verschärfung der Situation bei. Eine wirksame Lösung erfordert einen interdisziplinären, strukturellen und politischen Ansatz – von wirtschaftlichen Reformen bis zur Umgestaltung des psychotherapeutischen Versorgungssystems.


📚 Quellen


1. Sharifi V, Amin-Esmaeili M, Hajebi A, et al. (2015). „Twelve-month prevalence and severity of DSM-IV disorders in the Iranian adult population.“ BMC Psychiatry.

https://bmcpsychology.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40359-025-02384-x



2. Gesundheitsministerium Iran, offizieller Bericht zur psychischen Gesundheit 1403 (2024).



3. Tasnim News Agency, „25 % der Iraner leiden an psychischen Störungen“, 2024.

https://www.tasnimnews.com



4. WHO Mental Health Atlas, 2022.



5. Iranian Psychiatric Association, Jahresbericht 2022.



6. HRANA – Human Rights Activists News Agency, „Selbstverbrennungen in Kurdistan“, 2022.



7. Statistikzentrum Iran, „Bericht zur Auswanderung von Fachkräften“, 2023.



8. World Bank, Health Workforce Indicators, 2020.



9. Etiad.org, „Analyse psychischer Störungen im Iran“.

https://etiad.org



10. Independent Persian, „Strukturelle und soziale Depression im Iran“, 2023.

https://independentpersian.com


بررسی سیاسی–اجتماعی اختلالات روانی در ایران و نقش حکمرانی در تعمیق آن


 

🔍 مقدمه


اختلالات روانی، امروزه به یکی از بحران‌های اساسی سلامت عمومی در ایران بدل شده‌اند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که بیش از یک‌چهارم جمعیت ایران دچار نوعی از این اختلالات هستند؛ رقمی که در برخی مناطق به بیش از ۳۵٪ نیز می‌رسد. این مقاله به بررسی همه‌جانبه بحران سلامت روان در ایران پرداخته و با تمرکز بر ابعاد سیاسی، حکمرانی و سیاست‌گذاری اجتماعی، سعی می‌کند علل ساختاری، پیامدها و راهکارهای احتمالی را با تکیه بر داده‌های دقیق و منابع معتبر تحلیل کند.



---


🧠 بخش اول: وضعیت سلامت روان در ایران – داده‌ها و آمارها


📊 ۱. شیوع اختلالات روانی در جمعیت عمومی


مطابق با آخرین پیمایش سلامت روان وزارت بهداشت، حدود ۲۵٪ از جمعیت بزرگسال ایران دچار نوعی از اختلالات روانی هستند (Tasnim News, 2024). در تهران، این نرخ حتی به ۳۷٪ می‌رسد که شامل اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلالات خواب و اختلالات روان‌پریشی است.


در برخی مناطق محروم مانند سیستان و بلوچستان و ایلام، نرخ افسردگی تا ۵۹٪ گزارش شده است (Sadeghi et al., 2019).


مطالعه‌ای از دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۲۰۲۱ نشان داد که ۴۵٪ زنان و ۲۸٪ مردان تهرانی دارای علائم اختلالات روانی هستند.



📈 ۲. روند افزایشی در طی دهه‌های اخیر


تحلیل داده‌های پژوهش‌های بلندمدت نشان می‌دهد:


شیوع اختلالات روانی از ۲۱٪ در سال ۱۹۹۹ به بیش از ۳۱٪ در سال ۲۰۱۵ رسیده است (Sharifi et al., 2015).


در سال ۲۰۲۱، بر اساس تخمین‌های مرکز تحقیقات سلامت، بیش از ۱۷ میلیون ایرانی نیازمند مداخلات روان‌پزشکی بوده‌اند (Mental Health Atlas, WHO).




---


🏛️ بخش دوم: دلایل ساختاری و حکمرانی در افزایش بحران روانی


⚠️ ۱. وضعیت اقتصادی و فقر گسترده


نرخ تورم بالای ۴۰٪، نرخ بیکاری دو رقمی و نوسانات ارزی در دهه اخیر، سطح فشار روانی در جامعه را به‌شدت افزایش داده‌اند. فقر مزمن و ناتوانی در تأمین هزینه‌های زندگی، اضطراب جمعی و احساس ناامیدی نسبت به آینده را در جامعه تشدید کرده است.


📉 ۲. ناکارآمدی سیستم حمایتی دولت


تنها ۹۷ مرکز جامع سلامت روان (سراج) در کشور فعال هستند، در حالی که جمعیت ایران بیش از ۸۸ میلیون نفر است. این یعنی به‌ازای هر ۹۰۰ هزار نفر تنها یک مرکز خدمات روانی وجود دارد (Ministry of Health, 2023).


نیروی انسانی فعال در این حوزه شامل کمتر از ۱۰۰۰ روان‌پزشک و کمتر از ۶۰۰۰ روان‌شناس در سراسر کشور است؛ رقمی بسیار پایین‌تر از استاندارد جهانی (World Bank, 2020).



🚫 ۳. ضعف آموزش عمومی و تابوهای فرهنگی


بر اساس مطالعات، بیش از ۶۰٪ افراد دارای اختلال روانی هرگز به روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه نمی‌کنند. علت اصلی، انگ اجتماعی، ترس از قضاوت، و نبود آگاهی عمومی نسبت به ماهیت بیماری روانی است (Iranian Psychiatric Association, 2022).



---


💸 بخش سوم: پیامدهای اقتصادی و اجتماعی


💰 ۱. بار مالی مستقیم و غیرمستقیم


خانواده‌هایی که یکی از اعضای آن‌ها به بیماری روانی مبتلاست، به‌طور میانگین بیش از ۳۰٪ درآمد ماهانه خود را صرف درمان می‌کنند (Sharifi et al., 2015). این شامل هزینه‌های دارو، مشاوره، بستری در مراکز خصوصی و... می‌شود.


🧨 ۲. افزایش آسیب‌های اجتماعی


بین اختلالات روانی و پدیده‌هایی چون خشونت خانگی، طلاق، اعتیاد و خودکشی رابطه معناداری وجود دارد. در برخی مناطق مانند غرب کشور، خودسوزی زنان به عنوان اعتراض به نبود آزادی و فشار روانی اجتماعی، رو به افزایش است (HRANA, 2022).


📉 ۳. بهره‌وری پایین و مهاجرت


اضطراب عمومی، ناامیدی، فشار روانی مزمن باعث کاهش انگیزه شغلی، فرار مغزها و مهاجرت می‌شود. بر اساس آمار مرکز آمار ایران، مهاجرت نخبگان در سال‌های اخیر ۴۰٪ افزایش یافته که یکی از علل اصلی آن، عدم احساس امنیت روانی و اجتماعی است.



---


🛠️ بخش چهارم: اقدامات دولت و چالش‌ها


✅ ۱. سیاست‌های اجرا شده


راه‌اندازی سامانه مشاوره تلفنی ۱۴۸۰ و ۴۰۳۰.


ایجاد مراکز سراج در ۲۴ استان.


آموزش روان‌شناسان در سطح مراکز بهداشت.



❌ ۲. چالش‌های جدی


بودجه سلامت روان در سال ۱۴۰۳ کمتر از ۰.۶٪ کل بودجه سلامت بوده است.


کمبود تخت روان‌پزشکی: تنها ۱.۵ تخت به‌ازای هر ۱۰۰ هزار نفر (در مقایسه با میانگین جهانی ۷).


نبود نظام ارجاع مؤثر؛ اختلال میان سطوح خدمات بهداشتی و تخصصی.




---


🔚 نتیجه‌گیری


بحران سلامت روان در ایران بیش از آن‌که صرفاً یک موضوع پزشکی یا فردی باشد، یک مسئله‌ی سیاسی–اجتماعی عمیق است. ساختار اقتصادی ناعادلانه، حکمرانی ضعیف در سیاست‌های اجتماعی، و فرهنگ رسمی غیرپاسخ‌گو به مسائل روانی، عواملی هستند که بحران سلامت روان را تشدید کرده‌اند. پاسخ به این بحران نیازمند نگاهی چندلایه، بین‌رشته‌ای و سیاسی است؛ از اصلاح نظام اقتصادی گرفته تا بازنگری جدی در ساختار خدمات روان‌درمانی.




📚 منابع و مآخذ


1. Sharifi V, Amin-Esmaeili M, Hajebi A, et al. (2015). "Twelve-month prevalence and severity of DSM-IV disorders in the Iranian adult population." BMC Psychiatry. https://bmcpsychology.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40359-025-02384-x



2. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. گزارش رسمی سلامت روان ۱۴۰۳.



3. خبرگزاری تسنیم، "۲۵ درصد ایرانی‌ها اختلال روان‌پزشکی دارند"، ۱۴۰۳. https://www.tasnimnews.com



4. WHO Mental Health Atlas, 2022.



5. انجمن روان‌پزشکی ایران، گزارش سالانه ۱۴۰۱.



6. HRANA (Human Rights Activists News Agency), "Self-immolation in Iranian Kurdistan", 2022.



7. مرکز آمار ایران، "گزارش مهاجرت نخبگان"، ۱۴۰۲.



8. World Bank Database, Health Workforce Indicators, 2020.



9. سایت اعتیاد: "بررسی اختلالات روانی در ایران"، https://etiad.org



10. گزارش رسانه مستقل ایران، "افسردگی ساختاری و اجتماعی در ایران"، Independent Persian, 2023. https://independentpersian.com



۱۴۰۴ تیر ۱۵, یکشنبه

Die Lage im Iran nach den Angriffen Israels auf militärische und sicherheitsrelevante Einrichtungen

Nach den schweren israelischen Angriffen auf militärische und sicherheitsrelevante Einrichtungen der Islamischen Republik Iran in den vergangenen Wochen und Monaten haben sich die politischen und sozialen Strukturen im Iran erheblich verändert und zugespitzt. Diese Angriffe, die von einigen Quellen als die umfangreichsten israelischen Militäroperationen der letzten Jahre bezeichnet werden, haben auf mehreren Ebenen tiefgreifende Auswirkungen gehabt, die im Folgenden detailliert dargestellt werden.

1. Verschärfung des Sicherheitsklimas und

Zunahme der Repression
Unmittelbar nach den Angriffen hat die iranische Regierung eine Politik der „vollständigen Sicherheit“ verfolgt und das Stadtbild sichtbar militarisiert. Kontrollposten, verstärkte Präsenz von Basij-Kräften und Revolutionsgarden, nächtliche Patrouillen sowie der Einsatz von Überwachungstechnologien zur Kontrolle der Protestierenden haben massiv zugenommen. Schon kleinste Protestaktionen oder Versammlungen wurden unter dem Vorwand eines „Kriegszustands“ und zum „Schutz der nationalen Einheit“ unterdrückt.

2. Veränderung von Haushalts- und Wirtschaftsprioritäten
Diese Angriffe führten dazu, dass ein großer Teil des öffentlichen Haushalts zur Wiederherstellung beschädigter militärischer Einrichtungen und zur Stärkung der Luftverteidigung umgeleitet wurde. Infolgedessen wurden zahlreiche Infrastruktur- und Sozialprojekte gestoppt oder verlangsamt, was den wirtschaftlichen Druck auf die Bevölkerung noch verschärft hat. Die Inflation ist erneut gestiegen, der Wert des Rial hat weiter nachgegeben, und die Preise für Lebensmittel und Medikamente haben Rekordhöhen erreicht.

3. Lage der politischen und religiösen Gefangenen
Im Zuge der Schäden an Gefängnissen wie Evin oder Ghezel Hesar wurden viele politische Gefangene in andere Haftanstalten oder provisorische Gewahrsame verlegt. Diese Verlegungen erfolgten unter unhygienischen Bedingungen, ohne Zugang zu Anwälten oder Information an die Familien. Es liegen Berichte über Misshandlungen, Folter und mangelnde medizinische Versorgung in diesen neuen Einrichtungen vor.

4. Unterdrückung der Medien und Einschränkung der Informationsfreiheit
Nach den israelischen Angriffen übte die Regierung massiven Druck auf Medien und den digitalen Raum aus, um die Verbreitung unabhängiger Nachrichten über die tatsächlichen Schäden und die inneren Proteste zu verhindern. In vielen Regionen kam es zu erheblichen Internetstörungen, und unabhängige Journalistinnen und Journalisten wurden bedroht, vorgeladen oder inhaftiert. Diese Zensurpolitik führte zu einer Zunahme von Gerüchten und widersprüchlichen Informationen in der Gesellschaft.

5. Repression gegen zivilgesellschaftliche und gewerkschaftliche Akteure
Zivilgesellschaftliche Aktivisten, Gewerkschafter und Studierende, die Kritik an der Verteidigungs- oder Sicherheitspolitik der Islamischen Republik äußerten, gerieten sofort unter erhöhten Druck. Einige wurden verhaftet, andere eingeschüchtert, um ihre Aktivitäten einzustellen. Die Regierung deutete jegliche Kritik unter dem Vorwand „nationale Sicherheit im Kriegszustand“ als Verrat und stellte selbst soziale oder wirtschaftliche Forderungen als Sicherheitsbedrohung dar.

6. Psychologische Auswirkungen der Angriffe auf die Gesellschaft
Die Raketen- und Drohnenangriffe Israels auf strategische Einrichtungen haben in der Bevölkerung große Angst ausgelöst. Die Furcht vor einem größeren Krieg, dem Zusammenbruch der Infrastruktur und allgemeiner Unsicherheit hat kollektive Ängste und psychische Belastungen verstärkt. Familien leiden unter starkem Stress, und Kinder und Jugendliche sind besonders betroffen.

7. Lage von Minderheiten nach den Angriffen
Ethnische und religiöse Minderheiten gerieten in diesem Zeitraum verstärkt in den Fokus der Sicherheitsbehörden. In kurdischen und belutschischen Provinzen kam es zu zahlreichen Verhaftungen, Aktivistinnen und Aktivisten wurden beschuldigt, mit dem ausländischen Feind zu kooperieren oder Aufstände zu planen. Auch Bahai und christliche Konvertiten sahen sich neuen Bedrohungen und Schikanen ausgesetzt.

8. Verschärfung der Wirtschaftskrise
Durch den wirtschaftlichen Schock infolge der Angriffe und die Umlenkung von Finanzmitteln in den militärischen Bereich hat sich die ohnehin schwierige Lage der Bevölkerung weiter verschlechtert. Die Preise für Grundnahrungsmittel sind erneut gestiegen, Medikamente sind knapp, Transportwege gestört und die Schließung einiger Fabriken hat Arbeitslosigkeit und Armut zusätzlich verschärft. Viele Menschen sehen keinen Ausweg mehr und denken über Auswanderung nach.

9. Propagandistische Instrumentalisierung durch die Regierung
Das Regime hat versucht, diese Situation als Gelegenheit zur Stärkung der ideologischen Einheit zu nutzen. Staatsmedien verbreiten Bilder militärischer Stärke und antiisraelischer Parolen, um nationale Gefühle zu schüren. Jede Kritik an der Verteidigungspolitik wird als Verrat dargestellt. Dadurch bleiben viele soziale und wirtschaftliche Realitäten im Hintergrund.

10. Langfristige Internetbeschränkungen
Einige Fachleute warnen, dass die aktuellen Internetbeschränkungen langfristig bestehen bleiben könnten, weil die Regierung dies als effektives Mittel zur Krisenbewältigung und Protestkontrolle ansieht. Millionen Menschen sind dadurch von Bildung, Online-Handel und sozialer Vernetzung abgeschnitten, was ihren Alltag massiv beeinträchtigt.

11. Bedrohung von Migranten und Exil-Iranern
Parallel zur Krise hat die Islamische Republik auch den Druck auf im Ausland lebende Iranerinnen und Iraner erhöht. Es gibt Berichte, dass deren Familien in Iran bedroht werden und Gruppen im Ausland versuchen, kritische Stimmen einzuschüchtern oder mundtot zu machen.

12. Ausblick
Sollte die Konfrontation zwischen Iran und Israel andauern, werden die Menschen im Iran die ersten Leidtragenden sein. Während sie durch externe Bedrohungen geschädigt werden, sind sie zugleich im eigenen Land wegen kleinster Proteste oder Forderungen massiven Einschränkungen, Zensur und Einschüchterung ausgesetzt. Dieses doppelte Bedrohungsszenario stellt die iranische Gesellschaft in eine extrem fragile und gefährliche Lage und lässt kurzfristig kaum Hoffnung auf eine Verbesserung erkennen.

وضعیت ایران پس از حملات اسرائیل به مراکز نظامی و امنیتی



پس از حملات سنگین اسرائیل به تأسیسات نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر رخ داد، ساختارهای سیاسی و اجتماعی ایران دچار تغییرات و تنش‌های شدیدی شده است. این حملات که برخی منابع از آن به‌عنوان گسترده‌ترین عملیات نظامی اسرائیل در سال‌های اخیر یاد کرده‌اند، پیامدهای مهمی در چندین سطح به دنبال داشته که در ادامه به تفصیل به آن‌ها پرداخته می‌شود.


۱. تشدید فضای امنیتی و افزایش سرکوب

بلافاصله پس از حملات، حکومت ایران سیاست «امنیت کامل» را در پیش گرفت و فضای شهرها به‌طور محسوسی امنیتی‌تر شد. ایست‌های بازرسی، حضور گسترده نیروهای بسیج و سپاه پاسداران، گشت‌های شبانه و همچنین استفاده از فناوری‌های نظارتی برای کنترل معترضان افزایش یافت. کوچک‌ترین حرکت اعتراضی یا تجمع، به بهانه «وضعیت جنگی» و «حفظ وحدت ملی» سرکوب شد.


۲. تغییر در اولویت‌های بودجه‌ای و اقتصادی

این حملات باعث شد دولت ایران بخش زیادی از بودجه عمومی را به سمت بازسازی مراکز آسیب‌دیده نظامی و تقویت سامانه‌های پدافندی سوق دهد. در نتیجه بسیاری از پروژه‌های عمرانی، رفاهی و خدماتی متوقف یا کند شد و فشار اقتصادی بیشتری بر مردم وارد گردید. نرخ تورم دوباره افزایش یافته، ارزش ریال سقوط بیشتری را تجربه کرده و گرانی مواد غذایی و دارو به اوج رسیده است.


۳. وضعیت زندانیان سیاسی و عقیدتی

در جریان آسیب به زندان‌هایی مانند اوین و قزل‌حصار، بسیاری از زندانیان سیاسی به زندان‌های دیگر و بعضاً بازداشتگاه‌های موقت منتقل شدند. این انتقال‌ها در شرایطی غیربهداشتی، بدون دسترسی به وکیل یا اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها انجام شد و گزارش‌هایی از بدرفتاری، شکنجه و کمبود امکانات پزشکی در این بازداشتگاه‌های جدید منتشر گردیده است.


۴. سرکوب رسانه‌ها و محدودیت اطلاع‌رسانی

حکومت پس از حملات اسرائیل، فشار گسترده‌ای بر رسانه‌ها و فضای مجازی وارد کرد تا انتشار هرگونه اخبار مستقل از ابعاد واقعی خسارت‌ها و اعتراض‌های داخلی را کنترل کند. اینترنت در بسیاری از مناطق دچار اختلال جدی شد و خبرنگاران مستقل تهدید، احضار یا بازداشت شدند. این سیاست سانسور باعث افزایش شایعات و اخبار ضدونقیض در جامعه گردید.


۵. سرکوب فعالان مدنی و صنفی

فعالان مدنی، صنفی و دانشجویی که به سیاست‌های دفاعی یا امنیتی جمهوری اسلامی انتقاد داشتند، بلافاصله زیر فشار مضاعف قرار گرفتند. برخی بازداشت و برخی تهدید شدند تا فعالیت‌های خود را متوقف کنند. حکومت با توجیه «حفظ امنیت ملی در شرایط جنگی» هر گونه نقد را به خیانت تعبیر کرده و حتی درخواست‌های معیشتی را امنیتی جلوه داده است.


۶. تأثیر روانی حملات بر جامعه

حملات موشکی و پهپادی اسرائیل به مراکز حساس، هراس عمیقی در مردم ایجاد کرده است. ترس از جنگ گسترده‌تر، فروپاشی زیرساخت‌ها و ناامنی عمومی باعث ایجاد اضطراب جمعی شده و بسیاری از خانواده‌ها دچار استرس شدید و اختلالات روانی گردیده‌اند. کودکان و نوجوانان نیز به‌طور خاص از این فضا آسیب دیده‌اند.


۷. وضعیت اقلیت‌ها در پی حملات

اقلیت‌های قومی و مذهبی در این دوره به‌طور خاص زیر ذره‌بین نیروهای امنیتی قرار گرفتند. در استان‌های کردنشین و بلوچستان بازداشت‌های گسترده‌تری رخ داد و فعالان این مناطق متهم به همکاری با دشمن خارجی یا برنامه‌ریزی شورش شدند. علاوه بر آن، بهاییان و نوکیشان مسیحی نیز هدف فشارها و تهدیدهای تازه قرار گرفتند.


۸. شدت گرفتن بحران معیشتی

با توجه به شوک اقتصادی ناشی از حملات و انتقال منابع مالی به حوزه‌های نظامی، بحران معیشت مردم عمیق‌تر شده است. گرانی کالاهای اساسی، کمبود دارو، اختلال در حمل‌ونقل و تعطیلی برخی کارخانه‌ها موجب بیکاری گسترده‌تر و افزایش خط فقر گردیده است. بسیاری از مردم ناامیدانه به دنبال راه‌های مهاجرت یا خروج از کشور هستند.


۹. سوء‌استفاده تبلیغاتی حکومت

حاکمیت تلاش کرده از این وضعیت به‌عنوان فرصتی برای تقویت همبستگی ایدئولوژیک استفاده کند. رسانه‌های دولتی با نمایش تصاویر «قدرت‌نمایی دفاعی» و شعارهای ضداسرائیلی، سعی در تهییج احساسات ملی‌گرایانه دارند و هرگونه انتقاد از وضعیت دفاعی کشور را خیانت قلمداد می‌کنند. این روند سبب شده بخش زیادی از واقعیت‌های اجتماعی و معیشتی پنهان بماند.


۱۰. محدودیت‌های اینترنتی بلندمدت

برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که این بار محدودیت اینترنتی ممکن است به‌صورت بلندمدت برقرار بماند، چرا که حکومت آن را ابزاری کارآمد برای مدیریت بحران و کنترل اعتراض‌ها می‌بیند. این محدودیت دسترسی میلیون‌ها نفر به آموزش، تجارت آنلاین و شبکه‌های اجتماعی را مختل کرده و آسیب بزرگی به زندگی روزمره مردم وارد آورده است.


۱۱. تهدید مهاجران و ایرانیان خارج از کشور

همزمان با بحران، جمهوری اسلامی فشار بر ایرانیان خارج از کشور را هم افزایش داده است. گزارش‌هایی وجود دارد که خانواده‌های کنشگران در ایران تهدید می‌شوند و برخی گروه‌های نیابتی تلاش می‌کنند مخالفان در اروپا یا ترکیه را ساکت کنند.


۱۲. افق پیش‌رو

به نظر می‌رسد در صورت تداوم درگیری‌ها بین ایران و اسرائیل، مردم ایران نخستین قربانیان خواهند بود. آن‌ها در حالی که از تهدیدهای خارجی آسیب می‌بینند، از طرف حکومت خود نیز به‌خاطر کوچک‌ترین اعتراض یا مطالبه‌گری تحت فشار، سانسور و تهدید قرار دارند. این دوگانه فشار خارجی و داخلی جامعه ایران را در موقعیتی بسیار شکننده و خطرناک قرار داده و چشم‌انداز بهبود اوضاع را در کوتاه‌مدت تیره کرده است.



۱۴۰۴ تیر ۱۲, پنجشنبه

مقاله پژوهشی در خصوص نقض آزادی‌های در ایران از ۱۳۵۷ تاکنون: روند، آمار و پیامدها


 مقدمه


آزادی‌های فردی یکی از ارکان بنیادین حقوق بشر است و شامل حق آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی پوشش، آزادی اجتماعات، حق داشتن حریم خصوصی، و حق انتخاب سبک زندگی می‌باشد. این آزادی‌ها به‌طور مشخص در اسناد بین‌المللی نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر (1948) و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (1966) تضمین شده‌اند.


با این حال، در جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷، این آزادی‌ها به‌طور سیستماتیک نقض شده و حتی در بسیاری از دوره‌ها سرکوب سازمان‌یافته علیه دگراندیشان، معترضان، زنان و اقلیت‌های مذهبی و قومی صورت گرفته است. این مقاله تلاشی است برای بازخوانی روند نقض آزادی‌های فردی در ایران از سال ۱۳۵۷ تاکنون با تکیه بر آمار، اسناد و گزارش‌های معتبر جهانی.



---


۱. وضعیت آزادی‌های فردی در دهه ۱۳۶۰ (۱۹۸۰–۱۹۹۰)


پس از استقرار جمهوری اسلامی، به‌ویژه از ۱۳۵۹، موج گسترده‌ای از سرکوب گروه‌های مخالف و دگراندیشان آغاز شد. بسیاری از احزاب سیاسی (مانند حزب توده، سازمان مجاهدین خلق، جبهه ملی) سرکوب و دفاترشان تعطیل شد.


بر اساس تخمین‌های سازمان‌های حقوق بشری و شاهدان عینی، در فاصله سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ حدود ۲۰٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ نفر در ایران اعدام شدند. این موج اعدام‌ها با اوج‌گیری «اعدام‌های ۶۷» به اوج رسید، جایی که گفته می‌شود دست‌کم ۳٬۰۰۰ تا ۵٬۰۰۰ زندانی سیاسی طی چند هفته تیرباران شدند.


در همین دوره، حق آزادی بیان به‌شدت محدود شد و بسیاری از روزنامه‌ها توقیف گردیدند.

آزادی پوشش برای زنان به‌طور کامل از میان رفت و حجاب اجباری از سال ۱۳۵۹ قانون شد، به‌گونه‌ای که در همان سال‌ها هزاران زن به‌دلیل رعایت‌نکردن قوانین پوشش بازداشت یا توبیخ شدند.



---


۲. دهه ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰: تثبیت کنترل و سرکوب فرهنگی


دهه ۷۰ هم‌زمان با بازسازی کشور پس از جنگ بود، اما فضای آزادی‌های فردی همچنان بسته باقی ماند. برخی روشنفکران و نویسندگان در پروژه «قتل‌های زنجیره‌ای» توسط نیروهای امنیتی کشته شدند؛ از جمله داریوش فروهر و همسرش پروانه اسکندری در ۱۳۷۷.


گزارش عفو بین‌الملل (Amnesty International) نشان می‌دهد در همین دهه حداقل ۲۰۰ نفر از اقلیت‌های مذهبی بهائی به‌دلیل باورهایشان اعدام یا به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شدند. همچنین آزادی تجمع و تشکل‌های صنفی تقریباً غیرممکن بود و فعالان کارگری همواره در معرض بازداشت‌های فله‌ای قرار داشتند.


در دهه ۸۰، با اوج‌گیری اعتراضات دانشجویی ۱۳۸۲ و ۱۳۸۶، باز هم سرکوب شدیدی اعمال شد. بنا بر گزارش دیده‌بان حقوق بشر (HRW)، در جریان اعتراضات دانشجویان در سال ۱۳۸۲ دست‌کم ۳٬۰۰۰ نفر بازداشت شدند و صدها دانشجو از تحصیل محروم گردیدند.



---


۳. دهه ۱۳۹۰: گسترش اعتراضات و شدت‌گرفتن خشونت


دهه ۹۰ را می‌توان نقطه عطفی در نقض آزادی‌های فردی دانست. اعتراضات ۱۳۸۸ (جنبش سبز) و سپس اعتراضات ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ بیانگر ناکامی نظام در پاسخگویی به مطالبات مردمی بود.


در اعتراضات ۱۳۹۸ (آبان‌ماه) که در واکنش به گرانی بنزین شروع شد، منابع بین‌المللی تعداد کشته‌شدگان را بین ۳۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر برآورد کرده‌اند و بیش از ۷٬۰۰۰ نفر در همان ماه بازداشت شدند. همچنین اینترنت به‌طور کامل برای یک هفته قطع شد و عملاً هیچ جریان اطلاع‌رسانی در داخل کشور وجود نداشت.


در این سال‌ها آمار اعدام‌ها نیز افزایش پیدا کرد. سازمان عفو بین‌الملل گزارش داد در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸) ایران با حدود ۲۵۱ اعدام در رده دوم جهان پس از چین قرار داشت.



---


۴. ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲: جنبش «زن، زندگی، آزادی» و تشدید سرکوب


مرگ مهسا امینی در شهریور ۱۴۰۱ در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی جرقه اعتراضات بزرگی را زد که ابعاد جهانی پیدا کرد.

طبق آمار سازمان حقوق بشر ایران (IHR):


بیش از ۵۵۱ نفر کشته شدند (از جمله دست‌کم ۶۸ کودک)


حدود ۱۹٬۲۰۰ نفر بازداشت


بیش از ۴۰۰ نفر دچار نقص عضو یا نابینایی ناشی از شلیک مستقیم شدند


دست‌کم ۴ زندانی سیاسی اعدام شدند به‌عنوان پیام هشدار به معترضان



همچنین در این دوره، اینترنت بارها و بارها با کاهش ۹۰٪ پهنای باند محدود شد. گزارش نت‌بلاکس نشان می‌دهد در اوج اعتراضات تنها ۵٪ ظرفیت اینترنت در ایران فعال بود.


زنان در همین دوره فشار مضاعفی را تجربه کردند:


احضار هزاران نفر به دادگاه برای بدحجابی


پلمب صدها مغازه و مرکز تجاری


توقیف خودروها به‌دلیل رعایت‌نکردن حجاب




---


۵. نقض آزادی‌های اقلیت‌ها


اقلیت‌های مذهبی


بهائیان همچنان از حق تحصیل در دانشگاه‌ها محروم‌اند


گزارش‌ها حاکی است حدود ۹۰ بهائی تا ژانویه ۲۰۲۳ در زندان بوده‌اند


مسیحیان نوکیش، دراویش و اهل سنت نیز بارها بازداشت و محاکمه شده‌اند



اقلیت‌های قومی


فعالان کرد، بلوچ و عرب از بالاترین نرخ اعدام برخوردارند


در استان سیستان و بلوچستان، اعتراضات آبان ۱۴۰۱ دست‌کم ۱۲۸ کشته بر جای گذاشت


در ۱۴۰۲، دست‌کم ۴۰ فعال سیاسی بلوچ به اتهام‌های امنیتی اعدام شدند




---


۶. وضعیت اعدام‌ها در ایران (آمار کلان)


طبق گزارش‌های رسمی و منابع مستقل:


سال ۲۰۲۲: حدود ۵۸۰ اعدام


سال ۲۰۲۳: ۸۵۳ اعدام (بیشترین طی ۸ سال اخیر)


سال ۲۰۲۴: ۹۷۵ اعدام (نزدیک به رکورد یک دهه گذشته)


در مجموع از ۱۹۷۹ تا امروز تخمین زده می‌شود بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ اعدام ثبت شده باشد (منابع مستقل مانند Iran Human Rights Documentation Center)



حدود ۶۰٪ از این اعدام‌ها در ۱۰ سال اخیر مرتبط با جرائم مواد مخدر بوده و مابقی به جرائم سیاسی یا امنیتی و حتی مسائل اخلاقی نسبت داده شده‌اند.



---


۷. سایر آزادی‌های فردی


آزادی بیان


روزنامه‌نگاران در ایران مرتباً بازداشت می‌شوند


طبق گزارش گزارشگران بدون مرز (RSF)، ایران در سال ۲۰۲۴ رتبه ۱۷۷ از ۱۸۰ کشور در شاخص آزادی مطبوعات را کسب کرده



آزادی اجتماعات


هرگونه تجمع بدون مجوز عملاً غیرممکن است


فعالان صنفی کارگری (مثلاً معلمان) بارها بازداشت یا تهدید شده‌اند


تجمعات کوچک در حمایت از حقوق زنان یا محیط زیست در بسیاری موارد با خشونت پراکنده می‌شود



آزادی پوشش


همچنان برای زنان حجاب اجباری است


طبق گزارش عفو بین‌الملل، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۵۰٬۰۰۰ زن به‌دلیل حجاب بازداشت یا احضار شدند




---


۸. نتیجه‌گیری


از ۱۳۵۷ تاکنون، جمهوری اسلامی ایران در زمینه رعایت آزادی‌های فردی از استانداردهای جهانی فاصله‌ای جدی داشته است.

سرکوب آزادی بیان، اجتماعات، پوشش، عقیده و حتی حریم خصوصی شهروندان در این کشور ساختاری و برنامه‌ریزی‌شده است.

به‌رغم اعتراضات گسترده، حاکمیت همچنان با ابزارهای قضایی، پلیسی، امنیتی و قوانین سختگیرانه تلاش می‌کند آزادی‌های فردی را محدود کند.


راهکارهای پیشنهادی


مستندسازی مداوم نقض‌ها


استفاده از مکانیزم‌های بین‌المللی (مانند صلاحیت جهانی)


همکاری فعال با سازمان‌های حقوق بشری


افزایش آگاهی عمومی و رسانه‌ای برای حفظ فشار افکار عمومی جهانی




---


منابع


1. Amnesty International, 2024: amnesty.org



2. Human Rights Watch, 2024: hrw.org



3. UN Special Rapporteur on Human Rights in Iran: گزارش A/79/371



4. Iran Human Rights Documentation Center, 2024



5. Reporters Without Borders 2024: rsf.org



6. Freedom House 2024: freedomhouse.org



7. Iran Human Rights (IHR), 2023



8. IranWire, 2024



9. NetBlocks (گزارش قطع اینترنت ۱۴۰۱)



10. BBC Persian و رادیو فردا، گزارش‌های آرشیوی ۱۴۰۱–۱۴۰۲



11. The Guardian, 2025: 'A new wave of repression'



12. Associated Press, 2025: Survivor of Israel's attack on Iran's Evin prison



13. New York Post, 2025: Iran executes 6 people after speedy trials



14. Wikipedia (Political repression in Iran)



Freiheit, Gesellschaftsstruktur und psychische Gesundheit im Iran von 1979 bis 2024

 Eine historische, statistische und psychologische Analyse über den Einfluss eingeschränkter Freiheit auf die kollektive Psyche Zusammenfass...